Thực tế cho thấy, HTX của các hộ xã viên có 7 - 8 công đất ở Nam bộ hay 3.000m2 – 4.000m2 đất nông nghiệp ở đồng bằng sông Hồng giỏi lắm cũng chỉ hoạt động cầm chừng. HTX đích thực chỉ có được nếu xã viên là chủ trang trại sản xuất hàng hóa, họ có nhu cầu cao, khả năng thành lập và quản lý các HTX, vì sự phát triển trang trại của xã viên.

Khi HTX với các xã viên là các chủ trang trại mới có thể là đối thủ cạnh tranh của các doanh nghiệp hoạt động lĩnh vực dịch vụ nông nghiệp, trước hết ngành công nghiệp chế biến, buôn bán nông sản. Qua đó, HTX mới bảo vệ được lợi ích xã viên. Muốn vậy, HTX phải thuê nhà quản lý chuyên nghiệp, chuyên gia kinh tế - kỹ thuật giỏi, nhưng HTX phải trả lương cao. Sau nữa, khi các HTX được các chuyên gia quản lý đạt hiệu quả cao, mới có khả năng mở rộng quy mô hoạt động, thu hút rộng rãi xã viên khác. Lúc đó HTX càng có khả năng thuê chuyên gia hàng đầu, lập các DN hoạt động đa ngành, trước hết là công nghiệp chế biến và buôn bán nông sản. Khi đó, nhu cầu của xã viên được thỏa mãn ở mức cao, không bị các DN cạnh tranh, ép giá.

HTX NN Xuân Lộc (TPHCM) hợp tác với Công ty Cá sấu Hoa cà lập làng nghề cá sấu Sài Gòn tại quận 12. Ảnh: Đ.P.

Chủ tịch và thành viên HĐQT của HTX phải là chủ trang trại kinh doanh giỏi có thêm tấm lòng từ thiện và trái tim nhân hậu. Chuyên gia làm thuê cho HTX cũng phải được hấp thụ tấm lòng và trái tim này. Đó là sự khác biệt giữa HTX và công ty cổ phần, công ty TNHH. Rất tiếc, các HTX NN hiện nay không có đủ các điều kiện ấy, nên kém phát triển là vì vậy.

Vừa “cởi trói” vừa “thúc đẩy” HTX NN và cả nền nông nghiệp phát triển bền vững trong giai đoạn công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập là hai chính sách về tích tụ đất đai và giáo dục - đào tạo nông dân. Luật pháp cần tạo khung pháp lý cho thị trường đất đai hoạt động bình thường, mua bán, sang nhượng, thuê quyền sử dụng đất đai để tạo ra các trang trại sản xuất hàng hóa lớn. Các chủ trang trại không bị giới hạn về quy mô ruộng đất và thời gian sử dụng, nên họ là chủ sở hữu quyền sử dụng đất; khi thuê đất, thời gian và giá cả thuê đất tùy thuộc sự thỏa thuận giữa 2 bên.

Luật thừa kế cần sửa đổi để không làm giảm quy mô của trang trại, bằng việc chuyển trang trại 1 chủ sang trang trại hợp danh. Theo đó, chỉ có 1 thành viên thừa kế là có quyền quản trị trang trại (thành viên hợp danh) và chịu trách nhiệm vô hạn, còn các thành viên thừa kế khác chỉ là thành viên góp vốn, chịu trách nhiệm hữu hạn, được hưởng lợi tức và rủi ro theo tỷ lệ phần vốn thừa kế của mình trong trang trại.

Nhà nước có chính sách tài trợ 100% kinh phí giáo dục - đào tạo từ tiểu học đến trung học nghề cho con em nông dân, tạo ra đội ngũ “thanh nông tri điền” quản lý trang trại lớn và các HTX đích thực, quy mô lớn và tạo ra chuyên viên kỹ thuật thực hiện các hoạt động khác trong trang trại và HTX. Đồng thời, Nhà nước còn phải đào tạo nghề cho con em nông dân để có cơ hội kiếm việc làm trong lĩnh vực phi nông nghiệp ở nông thôn, giảm áp lực việc làm tại các trang trại và HTX khi áp dụng cơ giới hóa, tự động hóa trong sản xuất và quản lý để nâng cao năng suất lao động nông nghiệp.

Chính sách đột phá này của Nhà nước là điều kiện tiên quyết thúc đẩy sản xuất nông nghiệp nói chung và các trang trại, HTX NN nói riêng phát triển bền vững, đạt hiệu quả cao.

GS-TS VŨ TRỌNG KHẢI
(Nguyên Hiệu trưởng Trường Cán bộ quản lý NN- PTNT 2 )