Thực phẩm chức năng (TPCN) được các chuyên gia đánh giá là một xu thế dinh dưỡng của thế kỷ 21, đáp ứng một phần quan trọng nhu cầu dinh dưỡng và sức khỏe con người trong cuộc sống hiện đại. Chính vì vậy, thời gian gần đây TPCN phát triển mạnh mẽ và trở thành một xu thế tất yếu cho người tiêu dùng.
Khái niệm TPCN được người Nhật sử dụng đầu tiên từ giữa những năm 80 của thế kỷ XX để chỉ những thực phẩm chế biến có chứa những thành phần dinh dưỡng giúp nâng cao sức khoẻ cho người sử dụng. Viện Khoa học và Đời sống quốc tế (International Life Science Institute - ILSI) thì cho rằng, “TPCN là thực phẩm có lợi cho một hay nhiều hoạt động của cơ thể như cải thiện tình trạng sức khoẻ và làm giảm nguy cơ mắc bệnh hơn là so với giá trị dinh dưỡng mà nó mang lại”.
Theo nhận định của ông Dương Minh Sen, Giám đốc Chi nhánh Công ty Dược Quảng Bình (QUAPHARCO) tại TPHCM, hiện nay, người ta phân loại TPCN tùy theo bản chất, tác dụng hoặc nguồn gốc. TPCN là thực phẩm dùng để hỗ trợ chức năng của các bộ phận trong cơ thể người, có tác dụng dinh dưỡng, tạo cho cơ thể tình trạng thoải mái, tăng sức đề kháng và giảm bớt nguy cơ gây bệnh. TPCN thường được phân loại theo hai cách: dựa trên thành tố của thức ăn và dựa trên loại thức ăn.
Dựa trên thành tố của thức ăn có thể chia ra làm 6 loại chính là chất xơ dinh dưỡng; các loại đường đa phân tử (oligosaccarid); acid amin, peptid và protein; vitamin và khoáng chất; vi khuẩn sinh acid lactic; acid béo. Dựa trên loại thức ăn có thể chia làm 2 loại chính là thức ăn có nguồn gốc thực vật như đậu tương, cà chua, tỏi, các loại rau cải, cam quýt, chè, nho... và thức ăn có nguồn gốc động vật như cá, sữa và chế phẩm của sữa, thịt bò...
TPCN còn có thể phân loại theo nguồn gốc là sản phẩm tự nhiên (ví dụ: Đậu tương có chứa genistein, một loại isoflavone có tác dụng chống ung thư; cá biển chứa nhiều acid béo omega-3 có khả năng làm giảm đáng kể nguy cơ mắc và tử vong do bệnh tim mạch...) hoặc là sản phẩm của quá trình chế biến (ví dụ: rượu vang nho, đặc biệt là vang đỏ, có chứa nhiều flavonoid có tác dụng làm giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch; các chế phẩm lên men của sữa có nhiều vi khuẩn hữu ích...).
Đơn cử như sản phẩm Voskyo do Công ty Quapharco đang độc quyền phân phối. Với thành phần methionin, glutamin, vitamin B1, vitamin B6, vitamin C, acid succinic, acid glutamic, sản phẩm này có công dụng giải rượu, ngăn chặn tác hại do rượu gây nên đối với cơ thể, làm mất cảm giác khó chịu khi uống rượu, nhanh chóng trở lại trạng thái bình thường. Tuy nhiên, để sử dụng TPCN một cách hiệu quả, trước tiên phải phân loại những yếu tố chức năng cơ bản và chủ yếu của TPCN.
Trong đó, yếu tố chống ôxy hóa (sesaminol glycozyt) thường có trong hạt vừng, curcumin ở củ nghệ, selenium ở hạt đậu tương,... những nguyên liệu thường được sử dụng làm TPCN. Hay yếu tố chống ung thư (các flavonoid mà đồng phân là isoflavone là các polyphenol có nhiều ở rau quả), ví dụ: tangeretin ở nước quả; querectin ở mận, anh đào, nho, dâu...; overingenin ở quả chanh, epicatechin ở lá chè...). Các peptid dẫn xuất của protein (luten exorphin có tác dụng tăng năng lực sinh học, ovokinin có tác dụng giảm huyết áp, lactoferricin có tác dụng chống nhiễm khuẩn,... Có thể nói, việc nghiên cứu và ứng dụng TPCN thực sự đã góp phần mở rộng và phát triển khoa học về dinh dưỡng trong hiện tại và tương lai.
Sang Sang - Mai Thi
