Hướng mới cho tiêu thụ trái cây - Liên kết và rải vụ

Thị trường trái cây nước ta nhiều năm qua luôn xảy ra tình trạng “tới mùa - dội chợ - rớt giá” làm nhiều nhà vườn lao đao. Tiềm năng phát triển trái cây là rất lớn, song việc đầu tư hạn chế, sản xuất manh mún, thiếu quy hoạch… là những hạn chế tồn tại nhiều năm qua. Tìm giải pháp phát triển bền vững trái cây đang là vấn đề bức bách đặt ra.

Lỗ vì chạy theo phong trào

Mấy ngày qua, giá cam sành rớt thê thảm khiến nhiều nhà vườn ở Sóc Trăng, Tiền Giang, Đồng Tháp, Hậu Giang… lo lắng. Hiện cam sành loại 1 chỉ còn 8.000 - 9.000 đồng/kg, bán sô chỉ 4.000 - 5.000 đồng/kg… giảm mạnh so với tháng 7- 2012. Ông Nguyễn Thanh Tâm, canh tác 15 công cam sành ở xã Xuân Hòa, huyện Kế Sách (Sóc Trăng), rầu lo: “Cách đây vài tháng giá cam sành vọt lên 30.000 - 33.000 đồng/kg, giá cao kỷ lục nhưng ngày nào cũng có thương lái tới tìm mua, trả tiền cái một, sướng thật. Đợt rồi không ít hộ thu nhập hàng trăm triệu đồng, thậm chí cả tỷ đồng nhờ trúng đậm giá cam sành”.

Theo ông Tâm, sở dĩ cam sành sốt giá là do vào vụ nghịch, sản lượng không bao nhiêu. Nay các tỉnh bước vào vụ thuận thu hoạch cam sành, sản lượng tăng mạnh và cam nhanh chóng rớt giá. Ông Út Hận, ở xã Lục Sĩ Thành, huyện Trà Ôn (Vĩnh Long), trăn trở: “Đợt rồi thấy giá cam tăng chót vót nên tôi đốn 2 công chôm chôm, đầu tư gần 40 triệu đồng để trồng cam sành. Giờ cam sành bất ngờ rớt giá, khiến cả nhà ăn ngủ không yên”.

Nhiều hộ khác ở Vĩnh Long, Hậu Giang, Sóc Trăng… cũng phập phồng với giá cả lên xuống thất thường của cam sành. Vài tháng trước hàng loạt nhà vườn ở các tỉnh trên đồng loạt bỏ lúa và những loại cây khác, ào ạt trồng cam sành, hy vọng làm giàu bởi giá cam sành lúc đó tăng kỷ lục. Ông Nguyễn Văn Đồng, Giám đốc Sở NN-PTNT tỉnh Hậu Giang, đã cảnh báo: “Toàn tỉnh có khoảng 7.000ha cam sành, dù đây là cây đặc sản của địa phương; tuy nhiên đầu ra chủ yếu tiêu thụ nội địa, xuất khẩu ít, vì vậy cần thận trọng khi trồng cam sành quá nhiều sẽ dễ dẫn tới rớt giá”.

Khuyến cáo là vậy nhưng các nhà vườn ở huyện Châu Thành A, thị xã Ngã Bảy (Hậu Giang); huyện Trà Ôn, Tam Bình (Vĩnh Long)… vẫn chạy đua trồng cam sành. Nay cam sành rớt giá, nhiều hộ lại bất an. Sở NN-PTNT các tỉnh ĐBSCL nhìn nhận, không chỉ cam sành mà các năm trước khi mận An Phước có giá 15.000 - 20.000 đồng/kg, ai cũng đổ xô trồng; sau đó rớt còn 2.000 đồng/kg dẫn đến lỗ nặng. Trước đó, phong trào trồng nhãn long cũng rầm rộ bởi giá cao, không bao lâu nhãn long chỉ còn 500 đồng/kg, nhà vườn lại quay sang đốn bỏ. Điệp khúc “trồng - chặt” chạy theo phong trào là căn bệnh nan y của trái cây nước ta từ nhiều năm qua. Và người thua thiệt đầu tiên vẫn là nông dân.

Chủ động mùa vụ, thị trường

Theo PGS-TS Nguyễn Minh Châu, Viện trưởng Viện Nghiên cứu cây ăn quả miền Nam (SOFRI), tiềm năng trái cây nước ta rất lớn, riêng vùng ĐBSCL có nhiều loại trái cây chất lượng hơn hẳn các nước như: xoài cát Hòa Lộc, bưởi da xanh, nhãn xuồng cơm vàng, măng cụt, sầu riêng Ri-6, chuối cau, khóm Cầu Đúc, quýt đường, quýt hồng, cam sành, thanh long đỏ Long Định 1… Đặc biệt, vú sữa Lò Rèn và sơ ri Gò Công là đặc hữu, chỉ Việt Nam mới có trồng.

Điều này cho thấy, ĐBSCL đang sở hữu nhiều loại trái cây chất lượng tốt mà thị trường thế giới ưa chuộng. Đối với xuất khẩu, nếu như năm 2008 kim ngạch xuất khẩu rau quả đạt 407 triệu USD, thì năm 2009 tăng lên 439 triệu USD; năm 2010 đạt 471 triệu USD; năm 2011 đạt 500 triệu USD… Bình quân mỗi năm chúng ta xuất siêu trên 50 triệu USD, đây là thành quả rất lạc quan. Vấn đề hiện nay là quy hoạch và điều chỉnh hợp lý vùng chuyên canh trái cây để tránh rớt giá.

Giải quyết việc này, SOFRI đề xuất phương án rải vụ trái cây, trong đó nghiên cứu “né” thời điểm thu hoạch của Thái Lan, Trung Quốc… Cụ thể, nhà vườn Tiền Giang và Bến Tre áp dụng cho chôm chôm trái vụ vào tháng 12 (thay vì tháng 6 như bình thường), nhờ đó mà chôm chôm xuất sang Hoa Kỳ được giá cao, thắng được chôm chôm Thái Lan. Hay như sầu riêng ở ĐBSCL cho trái vào tháng 1, 2, 3, 4, sớm hơn sầu riêng miền Đông nên bán được giá, thu lời nhiều. Bưởi da xanh, bưởi Năm Roi, quýt đường đang cho trái quanh năm, cần điều chỉnh cho trái nhiều từ tháng 3 đến tháng 9 để tránh đụng với trái cây miền Bắc và Trung Quốc…

Ông Lê Văn Đời, Phó Giám đốc Sở NN-PTNT Hậu Giang, cho rằng đã có một số trái cây rải vụ thành công về năng suất và giá cả. Tuy nhiên, việc rải vụ cần được Bộ NN-PTNT chỉ đạo thống nhất giữa các địa phương với nhau, nhằm tránh trùng lắp, thừa sản lượng.

Ông Đàm Văn Hưng, chủ cơ sở kinh doanh trái cây Hương miền Tây (Bến Tre), cho biết thời gian qua ông liên kết với hàng trăm nhà vườn trồng bưởi da xanh ở ĐBSCL, sản xuất theo Global GAP, VietGAP; sau đó thu mua toàn bộ sản phẩm với số lượng 20 - 30 tấn bưởi/ngày, phục vụ tiêu thụ nội địa và xuất khẩu. Nhờ chủ động được về sản lượng, chất lượng, thị trường tiêu thụ… nên giá bưởi da xanh luôn ở mức cao từ 30.000 - 38.000 đồng/kg, giúp nhà vườn trồng bưởi da xanh đạt lợi nhuận khoảng 400 - 500 triệu đồng/ha…

Huỳnh Phước Lợi