Sân bay Khe Gát (Xuân Trạch, Bố Trạch, Quảng Bình) là sân bay dã chiến duy nhất trên đỉnh Trường Sơn. Sân bay như một huyền thoại của không quân Việt Nam trong hành trình giải phóng đất nước.
Cạnh sân bay Khe Gát có một tấm bia di tích ghi rõ: “Sân bay dã chiến Khe Gát. Nơi đây, từ năm 1969 đến 1972, lực lượng không quân đã sử dụng máy bay phản lực chiến đấu để yểm trợ cho những cuộc hành quân của bộ đội ta trên đường Hồ Chí Minh. Riêng ngày 19-4-1972 (16 giờ 5 phút), phi đội MIG-17 của Nguyễn Văn Bảy (Bảy B) và Lê Xuân Dị bắn cháy hai tàu khu trục thuộc Hạm đội 7 của Mỹ”.
Vị trí sân bay Khe Gát trước đây, nay đã trở thành một phần của đường Hồ Chí Minh.
Bộ Tổng tư lệnh quyết định xây dựng sân bay trong điều kiện trinh thám ác liệt của các phương tiện tối tân như OV10, SR71, cây nhiệt đới. Tiểu đoàn công binh 28 (hiện là Trung đoàn 28 công binh không quân) được giao nhiệm vụ. Các phương tiện hạng nặng dùng trong xây dựng sân bay được tháo rời từ Hà Nội và vận chuyển vào hết sức bí mật.
Thời gian làm việc được triển khai thường từ lúc mờ tối hôm trước đến 3 giờ sáng hôm sau, ngoài thời gian đó các phương tiện được đưa vào giấu trong các hang đá. Hiện trường sân bay làm đến đâu được ngụy trang kín đến đó nhằm tránh do thám. Sân bay được thi công trong vòng 7 tháng của năm 1969 trong điều kiện thiếu thốn đủ bề về lương thực, sốt rét, muỗi vắt, nắng nung cháy bỏng và mưa rừng ràn rạt.
Khi hoàn thành sân bay, việc đưa máy bay vào cũng khó khăn không kém. Phải thực hiện lúc trời tối. Ngày 18-4-1972, lúc 15 giờ 45 phút, Sở chỉ huy Binh chủng và Trung đoàn 923 tổ chức cho hai phi công Lê Hồng Điệp và Từ Để lái hai chiếc MIG-17 từ sân bay Kép về sân bay Gia Lâm, sau đó bay vào sân bay Vinh.
Từ Vinh, để bảo đảm bí mật, an toàn, Sở chỉ huy dẫn đường cho từng chiếc một bay vào Khe Gát. Chiếc thứ nhất hạ cánh, chiếc thứ hai mới được cất cánh. Sau một ngày, hai chiếc máy bay được kiểm tra tại Khe Gát và lắp bom. Ngày 19-4-1972 trạm rađa 403 phía Nhật Lệ (Đồng Hới) cảnh báo tín hiệu về một nhóm tàu chiến của Hạm đội 7 xuất hiện cách cửa biển Nhật Lệ chưa đến 18km trong tình trạng kịch chiến. Biên đội do Lê Xuân Dị làm biên đội trưởng, vị trí số 1, và trung úy Nguyễn Văn Bảy (Bảy B) ở vị trí số 2, được lệnh báo động cấp 1, vào vị trí chiến đấu.
Sau 5 phút, hai chiếc MIG-17 nối đuôi cất cánh, nhắm hướng tàu chiến của địch. 4 quả bom nhắm trúng mục đích, tàu khu trục HEGBEE bốc hỏa, gần như tê liệt. Nhiệm vụ thực hiện trong vòng 17 phút, lần đầu tiên không quân Việt Nam sử dụng máy bay tiêm kích đánh tàu khu trục hạm của Mỹ trên biển Đông. Trận đánh khiến Hạm đội 7 không dám vào gần bờ biển ta trong vòng nhiều tháng.
Hiện sân bay Khe Gát đã trở thành một phần của đường mòn Hồ Chí Minh hiện đại hóa.
MINH PHONG
