Xe buýt ngày càng xuống cấp

TPHCM đang chạy đua với việc phát triển các hệ thống vận tải hành khách công cộng (VTHKCC) như tàu điện ngầm, xe điện mặt đất, xe điện trên cao… nhưng nhanh lắm cũng phải 4 đến 6 năm nữa. Như vậy, hiện tại xe buýt là phương tiện giải quyết bài toán giao thông công cộng. Tuy nhiên, xe buýt TPHCM hiện nay lại đang bị xuống cấp nhanh chóng và nếu TP không sớm có những chính sách, cơ chế hỗ trợ khuyến khích đầu tư, nâng cấp, nhiều khả năng sẽ lập lại tình trạng khủng hoảng thiếu xe mới thay thế như đã từng xảy ra cách đây 7 năm.

• Xe già nua...

Mục tiêu của TP là thu hút lượng khách đi xe buýt càng nhiều càng tốt, nhằm hạn chế dần việc sử dụng phương tiện xe cá nhân và giảm ách tắc giao thông. Vì thế, TP bắt đầu khôi phục, phát triển xe buýt từ năm 2002. Vào khoảng thời gian này, trên địa bàn TPHCM chỉ có khoảng 587 xe buýt loại từ 17 đến trên 39 ghế, đa phần xe buýt loại này đều hết niên hạn sử dụng. Những năm tiếp theo, hàng loạt chính sách khuyến khích đầu tư phương tiện, hỗ trợ lãi suất vay khi mua xe mới, hỗ trợ giá vé số lượng xe buýt tăng lên 2.434 xe loại từ 17 đến trên 39 ghế. Hàng ngàn xe này ngược xuôi vận chuyển hành khách không ngừng nghỉ, hiện nay hàng loạt xe buýt đã xuống cấp.

Những hình ảnh mà người dân dễ dàng nhìn thấy những chiếc xe buýt rệu rã “bò” trên đường phố hiện nay là: thùng xe móp méo, sơn bong tróc, ghế ngồi rách nát, kính bể dán băng keo nham nhở, máy lạnh xe có xe không, mỗi khi xe đề ba chạy khói đen mù trời... Hàng loạt tuyến xe chạy trên đường giằng xóc, phát ra tiếng kêu lớn hơn tiếng máy. Đơn cử như tuyến Bến xe miền Đông - miền Tây, Chợ Lớn - Củ Chi, Chợ Lớn - miền Đông, Sài Gòn - Nhà Bè, Sài Gòn - Thới An... Đó là chưa kể, động cơ, máy móc cũng đang xuống cấp trầm trọng, thậm chí có xe đang chạy tắt máy giữa đường.

Nhiều tài xế cho biết, trong vài năm tới, vấn đề chất lượng dịch vụ xe buýt sẽ còn đáng lo ngại, vì hiện nay phần nhiều xe buýt đã bắt đầu hư hỏng. Doanh nghiệp, xã viên đang phải “ăn” vào tiền dành dụm, khấu hao phương tiện, nên sẽ không thể có chi phí để đầu tư phương tiện mới khi số xe này hết niên hạn vào khoảng năm 2013 - 2014. Đó là chưa kể, nhiều doanh nghiệp đứng ngồi không yên, thậm chí có người còn nản lòng, chỉ mong làm trả xong nợ mua xe là chào “tạm biệt” với nghề.

Ông Phùng Đăng Hải, Tổng Giám đốc Liên hiệp HTX Vận tải TPHCM cho biết: Xe buýt nhếch nhác trong thời gian qua là do doanh nghiệp (DN) không có tiền đại tu, sửa chữa định kỳ. Để xe chạy an toàn và lâu bền, khoảng 3 - 4 năm (tương đương 240.000km) phải đại tu, chi phí khoảng 380 triệu đồng/xe, trong đó không chỉ nâng cấp khung, thùng xe và nội thất mà còn sửa chữa toàn bộ động cơ, thay thế các thiết bị an toàn của xe. Tuy nhiên đa số xe buýt hiện nay đều hoạt động liên tục cho đến khi hư hỏng mới đưa đi sửa chữa tạm để chạy tiếp.

“Từ nay đến Tết Nguyên đán, tất cả xe buýt sẽ tiến hành nâng cấp sơn mới, làm lại nội thất như ghế, máy lạnh… nói chung đại tu lại toàn bộ những xe đã xuống cấp. TP mới vừa trả tiền thiếu nợ 50% trong năm 2009 (tiền trợ giá), các đơn vị đã lên danh sách những xe xuống cấp và nhanh chóng đưa vào nâng cấp sửa chữa. Số tiền TP chi trả bình quân khoảng 50 triệu đồng/xe, số tiền này cũng đủ để các đơn vị sơn mới, làm ghế, đèn đóm… Nói chung, trước Tết Âm lịch, đảm bảo xe buýt sẽ đẹp và đạt chất lượng” - ông Hải nói.

• Cần mở hướng đầu tư

Tháng 5 vừa qua, TPHCM đã đưa vào thí điểm 2 chiếc xe buýt chạy bằng nhiên liệu sạch - khí nén thiên nhiên (compressed natural gas - CNG) do Liên hiệp HTX Vận tải TPHCM và Công ty TNHH một thành viên Xe khách Sài Gòn đầu tư khoảng 1 tỷ đồng/xe (loại đã qua sử dụng). Việc sử dụng xe buýt chạy bằng nhiên liệu sạch là mục tiêu mà TP đang hướng tới. Tuy nhiên, trên thực tế sau gần 2 tháng hoạt động, 2 xe buýt CNG lại đang có nguy cơ bị ngừng hoạt động. Trong khi đó, xe buýt chạy bằng CNG chỉ bằng 60% giá thành sử dụng dầu diesel, tiết kiệm được khoảng 40% chi phí so với chạy bằng nhiên liệu dầu và ít gây ô nhiễm môi trường.

Với tính hiệu quả của xe buýt CNG, nhiều tổ chức, cá nhân cũng muốn đầu tư phương tiện này, để thay thế xe buýt chạy bằng dầu đang xuống cấp hoặc sắp hết hạn sử dụng. Tuy nhiên, điều khiến các đơn vị vận tải, xã viên vẫn còn băn khoăn là đến nay TP vẫn chưa có một chính sách cụ thể hỗ trợ để khuyến khích đầu tư xe buýt CNG.

Theo ông Phùng Đăng Hải, Tổng Giám đốc Liên hiệp HTX Vận tải TPHCM, dù đã hoạt động được 2 tháng và tiết kiệm được 40% chi phí nhiên nhiệu so với trước đây, Song, đơn vị vận tải đầu tư xe buýt CNG vẫn không được hưởng mức chênh lệch giữa giá dầu diesel và CNG. Lý do được Sở Tài chính TPHCM đưa ra, nếu xe buýt chạy bằng CNG, chỉ được tính trợ giá bằng số tiền sử dụng nhiên liệu này, chứ không được tính bằng dầu diesel, để hưởng chênh lệch. Theo các đơn vị vận tải xe buýt TPHCM, đầu tư một xe buýt CNG mới tốn khoảng 2 tỷ đồng (chưa kể các khoản thuế), do đó nếu TP không có chính sách khuyến khích, ưu đãi trong thời gian đầu thì chẳng mấy ai dám mạo hiểm chịu đầu tư xe buýt sạch.

Để đầu tư, đổi mới hàng loạt phương tiện xe buýt mới thay thế không phải một sớm một chiều là có ngay xe, vì vậy nếu TP không sớm có kế hoạch, chính sách hỗ trợ khuyến khích đầu tư thì vài năm tới khi ngày càng có nhiều xe buýt hư hỏng hoặc hết niên hạn sử dụng, lúc đó nước đã đến chân… TP đã có chủ trương tăng giá xe buýt. Tuy nhiên, không ít ý kiến lo ngại việc tăng giá vé có làm giảm lượng hành khách đi lại bằng phương tiện này? Tiến sĩ Nguyễn Thị Bích Hằng, Trường Đại học GTVT cơ sở 2, cho rằng đề xuất tăng giá vé lên 1.000 đồng/vé chưa phải là quá cao. Việc tăng giá vé sẽ ảnh hưởng đến lượng hành khách nhất định là sinh viên, học sinh, công nhân... Nhưng liệu việc tăng giá vé có đồng hành với việc tăng chất lượng phục vụ còn là điều băn khoăn của nhiều hành khách đi xe buýt?

Q.HÙNG – Q.THOA