Từ lâu, những bức ảnh của người anh hùng đất nước Cuba đã trở nên vô cùng phổ biến trên khắp thế giới. Đâu đâu người ta cũng thấy hình ảnh Che Guevara nhưng có một điều nhiều người không để ý đến: đó là tác quyền của những hình ảnh này.
- Số phận một bức ảnh
Bức ảnh nổi tiếng của Che Guevara được thể hiện rất đa dạng.
Nhiều người cho rằng, Che Guevara nổi tiếng hơn cả những ngôi sao của Hollywood. Một đôi mắt sâu với ánh nhìn thẳng, mái tóc hơi dài để tự nhiên và một chiếc mũ nồi có hình ngôi sao đỏ chói là đặc trưng của Che Guevara.
Bức ảnh này được chụp năm 1960. Tác giả của bức ảnh đang gây rất nhiều tranh cãi này là Alberto Diaz, nhiếp ảnh gia chuyên nghiệp người Cuba và thường biết đến với tên Korda. Bức ảnh được chụp trong lễ tang những nạn nhân của vụ nổ tàu chuyên chở vũ khí giúp Cuba tiến hành cách mạng nhưng không được Korda công bố với công chúng. Đúng 7 năm sau, một nhà làm sách người Italy, Giangiacomo Feltrinelli, tình cờ gặp Korda trong quá trình tìm kiếm tư liệu cho cuốn sách về Che, Korda đã tặng luôn hai tấm hình của Che mà ông cất giữ từ lâu.
Cũng năm đó, cuộc khởi nghĩa do Che Guevara lãnh đạo nông nhân Bolivia nổi dậy thất bại. Che bị bắt và lãnh án tử hình. Giangiacomo Feltrinelli chớp lấy cơ hội này, in poster hình Che Guevara khổ lớn và nhanh chóng tiêu thụ được ngay 1 triệu bản. Korda không hề nhận được một chút tiền nào từ G. Feltrinelli. Tháng 5 năm 1968, bức ảnh này được đông đảo sinh viên Paris, Pháp sử dụng trong những cuộc biểu tình như một biểu tượng của sự độc lập và tự do.
Từ đó đến nay, xuất hiện một loạt sản phẩm ăn theo hình ảnh Che Guevara và tất nhiên những sản phẩm có in hình Che Guevara đều bán rất chạy.
- Gia đình Guevara lên tiếng
Họ đang lên kế hoạch kiện các công ty nước ngoài, những đơn vị mà theo họ đang lạm dụng hình ảnh của Che Guevara. Trong một cuộc phỏng vấn, Aleida March, quả phụ của Guevara, nói: “Hình ảnh của Che bây giờ hết sức phổ biến nên chúng tôi chỉ tập trung vào các đơn vị sử dụng thái quá hình ảnh của Che Guevara hoặc sử dụng vào những mục đích không thể chấp nhận”. Theo lời bà Aleida March, có rất nhiều luật sư tên tuổi đến từ nhiều quốc gia đề nghị giúp đỡ bà và Trung tâm nghiên cứu Che Guevara đang theo đuổi các vụ kiện nói trên.
Trung tâm nghiên cứu Che Guevara sẽ được thành lập cuối năm nay tại thủ đô Havana, Cuba. Trả lời phỏng vấn Hãng thông tấn Reuters, Aleida Guevara, con gái của vị cố anh hùng này cho biết: “Trung tâm sẽ cố gắng tối đa để kiểm soát việc sử dụng hình ảnh của cha tôi. Tất nhiên, đây là một việc phức tạp và khó khăn bởi mỗi quốc gia có hệ thống luật lệ khác nhau nhưng tôi tin rằng chúng đều có những điểm chung”.
Còn nhớ, năm 2000, ở Anh tung ra sản phẩm vodka Smirnoff mới, hãng rượu đã sử dụng hình ảnh của Che Guevara trong các chiến dịch quảng cáo rầm rộ của mình. Nhiếp ảnh gia Korda khi biết tin đã gửi đơn khiếu kiện Hãng Lowe Linta và đã thành công. Razi Mireskandar, luật sư người Anh, người trực tiếp thụ lý hồ sơ vụ án này nhớ lại: “Việc hình ảnh của Che, một người không hề uống rượu, được đem ra để khuyến khích việc mua rượu là sự lạm dụng rất tiêu cực”.
Vụ kiện đã tạo ra tiền đề tốt cho vấn đề tác quyền của bức ảnh. Ngay sau khi thắng kiện, Korda đã ủng hộ 70.000 USD cho các trẻ em nghèo ở Cuba. Bây giờ, khi nhiếp ảnh gia tài ba này qua đời, vấn đề tác quyền của bức ảnh vẫn gây nhiều tranh cãi, thậm chí ngay cả giữa các con của ông.
Năm ngoái, “cơn sốt” Che Guevara lại “nóng” lên khi bộ phim The Motorcycle Diaries nói về thời trai trẻ của người anh hùng này được phát hành. Bộ phim đã giành được khá nhiều giải thưởng uy tín ở các liên hoan phim quốc tế, chắc chắn, càng có nhiều sản phẩm gắn hình Che Guevara được tiêu thụ. Thậm chí, hãng đồng hồ nổi tiếng của Thụy Sĩ, Swatch, cũng đã từng sử dụng hình Che trên một mẫu sản phẩm của mình. Một khi hình của Che càng phổ biến thì công việc của gia đình nhà Guevara càng bộn bề.
PHƯƠNG NGUYỄN (Theo Reuters)
