Nguyên nhân các vụ cháy nổ gas liên tiếp xảy trong 2 tháng đầu năm 2005 ở TPHCM, phần lớn do sang, chiết gas lậu và thiếu hiểu biết về nguyên lý hoạt động của loại khí hóa lỏng này.

• Tình trạng báo động

Cắm ngược bình gas lớn trong bếp để sang chiết gas vào bình gas mini.

Thông tin từ Phòng Cảnh sát Phòng cháy chữa cháy (PCCC), Công an TPHCM cho biết, vào lúc 18 giờ 17 phút, ngày 21-1-2005 vừa qua, đại lý gas tại số 109/4 Điện Biên Phủ, P17, Q. Bình Thạnh đã bùng cháy dữ dội thiêu rụi toàn bộ nhà xưởng làm hư hỏng 30% căn hộ kế bên, khiến một người chết và 4 người khác bị thương nặng. Nguyên nhân vụ việc đang trong quá trình điều tra nhưng theo nhận định ban đầu của cơ quan PCCC, nhiều khả năng là do sang chiết gas lậu dẫn đến cháy nổ.

Trước đó, vào lúc 14 giờ 40 phút, ngày 16-1-2005 tại số nhà 163/75 D, Tôn Thất Thuyết, P15, Q4, TPHCM, cũng do sang chiết gas lậu đã gây ra cháy nổ, hậu quả là 3 người chết và 6 người bị thương.

Vài vụ cháy nổ điển hình nói trên cho thấy, tình trạng sang chiết gas lậu ở TPHCM đang ở mức báo động đặc biệt. Ông Nguyễn Mạnh Hùng, Trưởng phòng Cảnh sát PCCC, Công an TPHCM, cho biết, đến thời điểm này thanh tra PCCC đã kiểm tra được 167 cơ sở kinh doanh gas, trong đó phát hiện được 183 lỗi do thiếu, sót, không đảm bảo an toàn, vi phạm các quy định của PCCC.

Theo quy định của Thanh tra Nhà nước về an toàn lao động và phòng chống cháy nổ, các loại bình gas mini chỉ được sử dụng một lần sau đó bỏ, không được tái sử dụng nhưng thực tế trên thị trường hiện nay dân sang chiết lậu các loại bình mini vẫn ngang nhiên thực hiện các hành vi vi phạm các quy định về an toàn cháy nổ.

Hãy làm một phép tính như thế này: 1 kg gas giá 12.000 đồng, khi sang chiết ra được 6 đến 7 bình mini, như vậy mỗi bình mini chỉ có 3.000 đồng, lại tái sử dụng được. Trong khi đó, nếu mua bình mini mới phải mất 12.000 đồng/bình. Do đó, dân sang chiết lậu vì siêu lợi nhuận nên biết nguy hiểm nhưng vẫn lao vào, còn người tiêu dùng thì vì tham rẻ nên vô tình tiếp tay cho dân sang chiết gas lậu hoành hành.

Thời gian gần đây, do có quá nhiều tai nạn từ gas và do cơ quan PCCC xử lý mạnh tay nên một số đại lý kinh doanh gas tại khu vực trung tâm TPHCM đã chuyển sang kinh doanh bình gas mini vỏ inox và không đổi cho khách hàng loại bình vỏ đã sét rỉ nữa. Nhưng để được đổi đi, đổi lại nhiều lần, người tiêu dùng phải mua loại bình inox này với giá 45.000 đồng/cái, một mức giá quá cao.

Loại bình gas mini vỏ inox này được Công ty Ecovina (phường Trường Thạnh, Q9) nhập từ Hàn Quốc rồi bơm gas để phân phối trên thị trường, công suất mỗi ngày từ 3.000 đến 3.500 bình gas mini. Một nhân viên PCCC cho biết, loại vỏ bình này cũng không chắc chắn đảm bảo an toàn bởi qua kiểm tra, một số nhỏ trong toàn bộ lô hàng nhập về có áp suất cao hơn các loại bình mini khác cùng loại.

Đó là những điểm kinh doanh lớn, còn tại một số điểm trong các hẻm dân sang chiết gas lậu nhỏ lẻ vẫn hoạt động bình thường, chỉ có điều kín đáo hơn trước, bán cho những khách hàng quen thuộc chứ không trưng biển, bảng như trước Tết Nguyên đán.

Hiện trường vụ cháy nổ do sang chiết gas lậu tại phường 17, Q. Bình Thạnh.

Chúng tôi đảo qua một vòng khu vực ngoại thành thì thấy người dân vẫn sử dụng các loại bình sét rỉ và ở đâu có điểm kinh doanh gas thì ở đó có trao đổi bình cũ sét rỉ tái sử dụng. Tại chợ Tân Sơn Nhất, Q.Gò Vấp, tôi mang 3 chiếc bình đã sét rỉ vào một tiệm tạp hóa kiêm luôn đổi bình gas mini.

Chị chủ hàng đang ngồi quạt than củi nướng bánh tráng giữa các thùng xốp đựng bình gas mini. Tôi hỏi, chị không sợ than củi bay vào các thùng đựng các bình gas này sao? Chị ta đáp tỉnh queo: “Tui làm bao nhiêu năm rồi có sao đâu, chú cứ hay lo xa…”.

Tuần trước, tôi và mấy người bạn kéo nhau vào quán Làng Nướng trên đường Kha Vạn Cân – Thủ Đức, vừa uống chưa hết chai bia thì chiếc bếp gas du lịch xì khói trắng đặc quánh. Mấy anh em đẩy nhau nhào xuống nền quán đúng lúc bình gas mini này nổ toác. May không có ai bị thương.

Theo điều tra của chúng tôi, dân sang chiết gas lậu thực hiện công việc của mình rất đơn giản và nguy hiểm. Họ dùng một bình gas lớn loại 45 kg trở lên, lấy đường ống nhựa dẫn ga ra mâm sang chiết, tại mâm có 4-5 đầu nhỏ để gắn với 4-5 bình gas mini, sau đó vặn van để cho gas từ bình có áp suất lớn ép gas vào bình mini cũ. Vừa làm, vừa ước lượng độ đầy vơi của bình gas mini theo kinh nghiệm chứ không có đồng hồ đo gas, kiểm soát lượng gas.

Dân sang chiết gas lậu sợ bị người khác phát hiện nên thường chiết gas trong gầm cầu thang, dưới bếp hay nhà vệ sinh,… những nơi thiếu ánh sáng và không thoáng khí. Chính điều kiện đó làm cho khí gas tích tụ lại trong một không gian chật hẹp nên chỉ cần một tác động nhỏ trong quá trình va chạm là gây cháy nổ. Có những điểm sang chiết gas lậu còn bỏ bình đang bơm gas vào nước đá cho áp suất trong bình giảm xuống nhưng chỉ cần nhấc bình ra ngoài là lập tức áp suất lại tăng, càng gây ra những hiểm họa khôn lường.

• Đừng chết vì thiếu hiểu biết!

Một chuyên viên giám định cháy nổ của Viện Khoa học Hình sự, Bộ Công an, cho biết: giới hạn dưới cháy nổ của khí gas khoảng 1,9%; giới hạn trên mức cháy nổ khoảng 9,5%, tính theo thể tích của bình; nhiệt độ tự bắt cháy khoảng 405oC; năng lượng đốt cháy khoảng 8,6 kg/cm2.

Gas là một loại khí hóa lỏng nhẹ dễ phát tán trong không khí, khi đưa gas vào bình chứa phải đảm bảo các tiêu chuẩn pha trộn của hai loại khí gas Butan và Propan. Các loại bình gas lớn, vỏ bình cho phép tỉ lệ pha 50/50 giữa hai loại khí hóa lỏng Butan và Propan, còn bình mini do vỏ bình có áp suất không cao nên chỉ được sử dụng khí Propan 5%, còn lại 95% là khí Butan (khí Propan áp suất cao). Dân sang chiết gas không hiểu được nguyên tắc đó, nên nghĩ đơn giản gas nào chẳng là gas, cứ đong dồn cho đầy đủ là được!

Theo khuyến cáo của cơ quan PCCC, khi phát hiện gas bị xì, cần tìm cách thông gió, khóa van nhưng tuyệt đối không được bật, mở, tắt bất cứ một công tắc điện nào; khi vận chuyển gas phải hết sức cẩn trọng (dễ làm phát sinh tia lửa điện). Đối với vỏ bình loại 12 kg trở lên nên tuân thủ các quy định về kiểm tra vỏ bình định kỳ của nhà cung cấp, không nên sử dụng bình gas mini vỏ đã bị sét rỉ…

Tình trạng sang chiết gas lậu không còn là vấn đề của riêng ngành PCCC, mà cần nên có sự phối hợp giữa nhiều ngành, nhiều địa phương giấu giếm điểm sang chiết gas lậu. Đặc biệt là ý thức tự giác của người dân, không nên sử dụng vỏ bình gas cũ, và khi phát hiện điểm sang chiết gas lậu cần phải báo ngay cho cơ quan PCCC và các cơ quan liên quan.

ĐÌNH HẢI