Theo thống kê, từ khoảng cuối 2018 đến nay, Khoa Nội tổng hợp (Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM) đã cấp cứu thành công hơn 10 trường hợp nhiễm axit lactic do sử dụng thuốc điều trị bệnh đái tháo đường không rõ nguồn gốc, trong đó có chứa chất phenformin đã bị cấm lưu hành từ lâu do khả năng gây toan máu bởi axit lactic với tỷ lệ tử vong lên đến 50%.
Phenformin được phát hiện vào năm 1957, dùng để điều trị đái tháo đường. Tuy nhiên, trong quá trình theo dõi, người ta nhận thấy phenformin mặc dù giúp kiểm soát đường huyết nhưng lại gây ra tác dụng phụ cực kỳ nghiêm trọng, có thể đe dọa tính mạng, dẫn đến tử vong, đó chính là nhiễm axit lactic.
Chính vì vậy, vào những năm 1970, phenformin dần bị hạn chế sử dụng và cấm lưu hành ở Mỹ cũng như các nước khác vào tháng 11-1978. Tại Việt Nam cũng như một vài nước châu Á, phenformin vẫn lén lút được sản xuất và lưu hành dưới dạng thuốc cặp điều trị đái tháo đường. Các loại thuốc điều trị đái tháo đường có chứa phenformin được bào chế dưới nhiều dạng trình bày khác nhau: dạng viên thuốc gia truyền, thuốc tễ, tiểu đường hoàn, viên tiểu đường…
Chính vì vậy, trong thời gian gần đây, Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM tiếp nhận ngày càng nhiều trường hợp nhiễm axit lactic do thuốc điều trị đái tháo đường không rõ nguồn gốc (thường là có chứa phenformin). Nhiễm toan lactic do phenformin trên người bệnh đái tháo đường giai đoạn đầu thường có biểu hiện mệt mỏi, kém ăn, yếu cơ.
Khi tình trạng nặng dần sẽ có biểu hiện thở nhanh, tim đập nhanh, tụt huyết áp và rối loạn tri giác, suy hô hấp. Chẩn đoán xác định nhiễm toan lactic dựa trên các triệu chứng lâm sàng và xét nghiệm máu, phát hiện tình trạng toan máu cùng với nồng độ axit lactic tăng cao. Đây là một biến chứng nghiêm trọng, có thể đe dọa tính mạng và dẫn đến tử vong, cần phải được điều trị tại Khoa Hồi sức tích cực.
Đái tháo đường là một bệnh lý mạn tính ngày một gia tăng, gây ra nhiều biến chứng. Và loại bệnh này hoàn toàn có thể kiểm soát và ngăn ngừa được biến chứng nếu người bệnh tuân thủ điều trị đúng cách, theo dõi định kỳ. Người bệnh tuyệt đối không nên nghe theo lời khuyên của những người không có chuyên môn, hay tin những lời quảng cáo trên Internet, sử dụng các loại thuốc không rõ nguồn gốc, bỏ điều trị, làm cho các biến chứng ngày càng nặng nề và có thể nhiễm lactic nguy hiểm chết người.
Bên cạnh đó, chế độ dinh dưỡng và tập luyện thể lực hợp lý kết hợp với việc dùng thuốc và theo dõi định kỳ tại các cơ sở y tế sẽ giúp người bệnh đái tháo đường kiểm soát tốt đường huyết, ngăn ngừa biến chứng, nâng cao chất lượng cuộc sống, giúp người bệnh sống vui khỏe, lạc quan cùng bệnh đái tháo đường.
