Hơn 30 năm sau ngày giải phóng, lực lượng thu gom rác dân lập chưa nhận được bất kỳ sự quan tâm nào của chính quyền địa phương. Và đến nay, khi buộc phải chuyển đổi hoạt động thì họ không biết phải bắt đầu từ đâu? Đó là tâm trạng của hàng trăm đại diện các nghiệp đoàn thu gom rác dân lập trên địa bàn TPHCM gửi đến hội nghị góp ý quy chế quản lý lực lượng thu gom rác dân lập do Sở Tài nguyên và Môi trường tổ chức.
Chưa được quan tâm
Ông Tống Văn Thơm, đại diện Nghiệp đoàn thu gom rác dân lập quận 5, tâm sự: “Những người hành nghề thu gom rác từ hơn 30 năm nay, mỗi tháng làm đủ 30 ngày, mỗi năm chỉ tự cho phép được nghỉ đúng mồng một Tết. Nhiều công nhân bị lao phổi do phải tiếp xúc với nguồn thải ô nhiễm nhưng đến nay chúng tôi vẫn chưa nhận được bất kỳ sự hỗ trợ nào từ phía chính quyền địa phương. Kể cả những điều kiện hỗ trợ tối thiểu nhất như trang bị bảo hộ lao động, khám sức khỏe định kỳ và được phát thẻ bảo hiểm xã hội. Chúng tôi cũng nhiều lần tự liên hệ xin mua bảo hiểm y tế nhưng do phần lớn lao động đều là dân nhập cư nên không thể mua”. Sự trăn trở này cũng đang là tâm trạng chung của phần lớn những người dân đang hoạt động trong lĩnh vực thu gom rác dân lập hiện nay.
Thu gom rác dân lập trên đường Phan Văn Xảo, quận Tân Phú. Ảnh: KIM NGÂN
Bà Trần Thị Ngọc Trâm, điều phối viên Tổ chức hành động vì môi trường và phát triển (Enda) cho biết thêm, vừa qua Enda Việt Nam đã phối hợp với Sở TN-MT khảo sát và lấy ý kiến của 300 người thu gom rác ở 7 quận: 4, 5, 6, 10, 11, Bình Thạnh và Gò Vấp. Nội dung lấy ý kiến tập trung vào thực trạng hoạt động thu gom, phương tiện vận chuyển, đăng ký kinh doanh, ký hợp đồng với hộ dân, đề xuất của người thu gom rác khi vào hợp tác xã (HTX)… Họ cũng muốn tham gia vào một tổ chức như mô hình HTX nhưng còn băn khoăn vì chưa hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của mình khi tham gia HTX. Và mong muốn lớn nhất của họ là được chính quyền địa phương đảm bảo chính sách phúc lợi và sự toàn vẹn các đường dây rác của họ. Đặc biệt được giảm thuế/phí 5% bảo vệ môi trường phải đóng lại cho phường hoặc xã…
Riêng phương tiện vận chuyển, có đến 40%/tổng số phương tiện đang sử dụng thu gom rác hiện tại là ba gác máy, số còn lại là ba gác kéo, xe lam và xe tải nhỏ... Khi được yêu cầu chuyển đổi phương tiện thu gom sang xe tải nhỏ thì không những người dân thu gom rác dân lập mà ngay cả những hợp tác xã đang hoạt động chuyên lĩnh vực này cũng gặp không ít khó khăn. Đại diện HTX Nhơn Phú cho biết, mức phí thu gom rác 15.000 đồng/tháng/hộ gia đình đã lạc hậu. Hơn nữa, mỗi HTX còn phải trích đóng 2% - 3% cho chính quyền địa phương, vậy vị chi mỗi tháng ban quản lý HTX còn dư khoảng vài triệu đồng. Số tiền này không đủ để tái đầu tư sức lao động cho người thu gom hoặc duy trì lâu dài hoạt động của ban chủ nhiệm HTX, lấy đâu ra để thay đổi trang thiết bị thu gom.
Tổ chức lại lực lượng
Những bất cập trên đã và đang đặt ra những vấn đề hết sức cấp thiết trong việc tổ chức lại hệ thống quản lý lực lượng thu gom rác dân lập. Ông Nguyễn Văn Phước, Phó Giám đốc Sở TN-MT TPHCM cho biết, lực lượng này hình thành một cách tự phát nên để nhận được sự hỗ trợ của chính quyền địa phương thì nhất thiết phải thành lập tổ chức HTX. Riêng việc đề xuất tăng mức phí thu gom rác rất khó thực hiện vì mức phí do Bộ Tài chính ban hành. Bản thân Sở TN-MT đã nhiều lần đề xuất nhưng xem ra còn phải chờ. Đại diện Sở Tài chính cho biết thêm, để tạo điều kiện thuận lợi cho các HTX hoạt động trong lĩnh vực thu gom rác dân lập cũng cần phải xác định rõ vai trò của các quận huyện. Thực tế hiện nay cho thấy, các quận huyện gần như buông xuôi quản lý vấn đề này. Cụ thể, có những quận huyện chưa bao giờ có những báo cáo đến tình hình hoạt động của lực lượng thu gom rác dân lập tại địa phương. Ông Trần Văn Danh, Giám đốc Công ty TNHH MTV Dịch vụ công ích quận 6 nói, trách nhiệm ký hợp đồng với chủ nguồn thải phải giao về cho phường, xã sẽ rất có lợi. Bởi lẽ phường, xã là đơn vị quản lý rất sát các hộ dân nên sẽ thu đủ, thu đúng. Đồng thời có cơ sở để chế tài với những hộ không chấp hành việc nộp phí. Vấn đề còn lại là họ sẽ thực hiện chuyển giao lại phí này cho lực lượng thu gom thông qua HTX vào mỗi tháng như thế nào cho hợp lý?
ÁI VÂN
