Tham nhũng chưa có dấu hiệu giảm

Trong sáng 22-10, Quốc hội đã nghe Tổng Thanh tra Chính phủ Huỳnh Phong Tranh, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, trình bày báo cáo về công tác phòng, chống tham nhũng (PCTN) năm 2013. Quốc hội cũng nghe Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Nguyễn Văn Hiện trình bày Báo cáo thẩm tra về công tác PCTN năm 2013.

Thủ đoạn ngày càng tinh vi

Theo báo cáo của Chính phủ, năm 2013 kết quả PCTN đạt được khá rõ ràng trong công tác xây dựng và hoàn thiện thể chế về PCTN, về tổ chức, hoạt động của các đơn vị chuyên trách chống tham nhũng, về thực hiện các biện pháp phòng ngừa, ngăn chặn tham nhũng... Cụ thể đã có 41 trường hợp người đứng đầu bị xử lý do thiếu trách nhiệm để xảy ra tham nhũng, trong đó có 4 người đã bị xử lý hình sự. Ngành thanh tra phát hiện 80 vụ, 90 đối tượng có hành vi liên quan đến tham nhũng với số tiền 117,5 tỷ đồng, kiến nghị thu hồi 117,5 tỷ đồng; đã thu hồi 59 tỷ đồng, kiến nghị xử lý hành chính đối với 4 tập thể, 28 cá nhân, chuyển cơ quan điều tra 11 vụ, 34 đối tượng. Lực lượng cảnh sát điều tra đã thụ lý 371 vụ án, 847 bị can phạm tội về tham nhũng, gây thiệt hại khoảng 9.260 tỷ đồng, 51.000 lượng vàng SJC; đã thu hồi nộp ngân sách nhà nước trên 900 tỷ đồng... Đánh giá chung về công tác PCTN năm 2013, Chính phủ nhận định, ở một số lĩnh vực, qua khảo sát, tình hình tham nhũng đã có xu hướng giảm so với kết quả khảo sát trước đó như: thuế, hải quan, truyền thông, dịch vụ đăng ký và cấp phép.

“Tuy nhiên, tình hình tham nhũng chưa có dấu hiệu giảm, vẫn diễn ra ở nhiều ngành, nhiều cấp, nhiều lĩnh vực với những thủ đoạn ngày càng tinh vi, khó phát hiện. Tình trạng sách nhiễu, vòi vĩnh, gây phiền hà ở một bộ phận công chức, viên chức nhà nước vẫn còn diễn ra ở một số lĩnh vực. Tham nhũng, lãng phí trong quản lý và sử dụng đất đai, tín dụng, ngân hàng, quản lý vốn và tài sản tại một số doanh nghiệp nhà nước đã gây thiệt hại lớn về kinh tế, gây bất bình trong xã hội” - báo cáo của Chính phủ thừa nhận.

Trong số các giải pháp nêu ra để nâng cao hiệu quả PCTN trong năm 2014, Chính phủ nhấn mạnh sẽ xử lý nghiêm hành vi tham nhũng, thu hồi triệt để tài sản của nhà nước, tập thể, cá nhân bị chiếm đoạt, thất thoát. Chính phủ cũng kiến nghị Quốc hội xem xét sửa đổi, bổ sung Bộ luật Hình sự và các văn bản có liên quan theo hướng làm rõ hơn hành vi phạm tội tham nhũng, chức vụ; sửa đổi quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự về thời hạn điều tra cho phù hợp với những vụ án tham nhũng, chức vụ có tình tiết phức tạp. Chính phủ đề nghị Tòa án nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao hướng dẫn thống nhất việc áp dụng pháp luật hình sự đối với tội phạm tham nhũng, chức vụ theo hướng xử lý nghiêm khắc, hạn chế áp dụng án treo...

Giải pháp còn hình thức

Thẩm tra báo cáo của Chính phủ về công tác PCTN năm 2013, Ủy ban Tư pháp của Quốc hội cũng khẳng định, tình hình tham nhũng vẫn diễn biến phức tạp, chưa có dấu hiệu giảm. Nhiều biện pháp phòng ngừa tham nhũng thực hiện còn hình thức, hiệu quả thấp, với dẫn chứng, việc cán bộ, công chức, viên chức và người dân tố cáo hành vi tham nhũng là rất ít. Có những địa phương, qua nhiều năm cũng chỉ nhận được 1 - 2 đơn tố cáo tham nhũng (từ tháng 10-2010 đến hết tháng 4-2013, thanh tra các tỉnh như Hải Dương, Ninh Bình, Quảng Bình… chỉ nhận được một vài đơn tố cáo liên quan đến tham nhũng). Ở một vài thành phố có số lượng đơn tố cáo về tham nhũng lớn như TPHCM, Hà Nội.

Thực tế cho thấy, mặc dù đã triển khai nhiều biện pháp phòng ngừa tham nhũng, song tham nhũng vẫn nghiêm trọng, phức tạp và chưa có dấu hiệu giảm mà ngày càng tinh vi hơn. Chưa có cơ chế khả thi để kiểm soát tính chính xác của việc kê khai tài sản; chưa có biện pháp xử lý đối với tài sản có giá trị lớn tăng lên bất thường mà người kê khai không chứng minh được tính minh bạch, hợp pháp của tài sản tăng thêm.

Hàng loạt các hạn chế khác trong công tác PCTN của Chính phủ cũng được Ủy ban Tư pháp chỉ ra như việc chuyển đổi vị trí công tác đang giảm dần hàng năm; việc xử lý trách nhiệm của người đứng đầu các cơ quan, tổ chức, đơn vị để xảy ra tham nhũng còn lúng túng, có biểu hiện không nghiêm minh, mặc dù số lượng các vụ án tham nhũng năm 2013 được phát hiện, xử lý tăng nhưng việc xử lý trách nhiệm của người đứng đầu để xảy ra tham nhũng lại giảm 14% so với cùng kỳ năm 2012. Ủy ban Tư pháp cũng cho rằng, việc phát hiện hành vi tham nhũng qua công tác thanh tra, kiểm toán, giải quyết khiếu nại, tố cáo vẫn còn yếu, đây là hạn chế đã kéo dài nhiều năm nhưng việc khắc phục rất chậm. Số vụ phát hiện và xử lý chưa tương xứng với tình hình tham nhũng đang diễn ra; số tiền, tài sản sai phạm có liên quan đến tham nhũng phát hiện được qua công tác thanh tra, kiểm toán là rất lớn, nhưng kiến nghị thu hồi khoảng trên 40%, số thu hồi được còn thấp hơn (chỉ dưới 50% số tiền, tài sản kiến nghị thu hồi).

Tại các địa phương, cơ quan thanh tra tiến hành rất nhiều cuộc thanh tra nhưng lại phát hiện được rất ít tham nhũng (có một số địa phương trong hơn 2 năm thực hiện 804 cuộc thanh tra nhưng chỉ phát hiện được 1 - 2 vụ tham nhũng nhỏ và kiến nghị xử lý kỷ luật, hành chính...). Qua nhiều năm thực hiện Luật PCTN, công tác tự phát hiện tham nhũng của các cơ quan, tổ chức, đơn vị là rất yếu (chỉ có Ngân hàng Nhà nước tự phát hiện được 45 vụ vi phạm pháp luật).

Số vụ tham nhũng được phát hiện chủ yếu là các vụ tham nhũng nhỏ, gây thiệt hại không lớn về tiền, tài sản của nhà nước với đối tượng phạm tội chủ yếu là cán bộ cấp xã hoặc ở thôn, làng, bản; số vụ tham nhũng lớn, xâm phạm nghiêm trọng tài sản, vốn của nhà nước ít được phát hiện. Tình hình tham nhũng trong lĩnh vực ngân hàng, tài chính, quản lý vốn và tài sản nhà nước tại một số doanh nghiệp nhà nước vẫn chưa có dấu hiệu giảm, nhiều vụ gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng. Việc đình chỉ điều tra, nhất là đối với một số vụ án đặc biệt nghiêm trọng vẫn diễn ra (đã đình chỉ 19 vụ với 30 bị can, chiếm 8,15% số vụ và 5,28% số bị can so với số vụ án/bị can đã khởi tố...).

“Thực trạng xử lý không đúng pháp luật một số vụ tham nhũng và tình hình tham nhũng ngay trong chính các cơ quan tư pháp đã làm giảm lòng tin của nhân dân vào công cuộc đấu tranh PCTN” - báo cáo của Ủy ban Tư pháp nhấn mạnh. Ủy ban Tư pháp đề nghị Chính phủ cần xác định rõ trách nhiệm của các bộ, ngành, địa phương trong đánh giá tình hình tham nhũng. Để PCTN hiệu quả, Ủy ban Tư pháp kiến nghị Chính phủ khẩn trương nghiên cứu, ban hành hoặc trình Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành cơ chế hiệu quả hơn để kiểm soát tài sản, thu nhập không chỉ của người có chức vụ, quyền hạn mà của toàn bộ cán bộ, công chức…

PHAN THẢO