Hỏi: Xin cho biết thân thế và sự nghiệp của Trạng Bùng. Ông đã đậu trạng nguyên dưới triều nào?
Văn Ngọc Quang (phố Dã Tượng, Hà Nội)
Trạng Bùng tên thật là Phùng Khắc Khoan (1528-1613), người xã Phùng Xá, huyện Thạch Thất nay là thôn Bùng, xã Phùng Xá, huyện Thạch Thất, tỉnh Hà Tây (Các nhà khoa bảng Việt Nam, trang 481).
Được người đời gọi là Trạng Bùng (trạng nguyên làng Bùng) nhưng ông không hề đậu trạng nguyên như thầy ông là Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm (1491-1585). Ông theo học Trạng Trình (tước Trình Xuyên hầu) ở Hải Dương thời Nam Bắc Triều. Học giỏi nhưng không muốn làm quan cho nhà Mạc nên ông không đi thi. Năm 1550, ông bỏ vào Thanh Hóa theo nhà Lê Trung Hưng (Nam triều). Năm Canh Thìn, nhà Lê mở khoa thi Hội, ông đi thi và đậu Hoàng giáp (Tiến sĩ đệ nhị giáp).
Ông làm quan đến chức thượng thư bộ Hộ kiêm Quốc tử giám tế tữu (chức vụ đứng đầu quốc tử giám), tước Mai Quận công. Ông có 2 tác phẩm là Mai Lĩnh sứ Hoa thi tập và Ngôn chí thi tập. Hai lần đi sứ Trung Hoa, ông đều được triều đình nhà Minh kính trọng. Tương truyền, nhân đi sứ, ông lưu tâm quan sát và học hỏi nghề dệt lượt (một loại lụa mỏng). Ông đã truyền nghề dệt lượt cho dân làng Phùng Xá nhờ đó lượt làng Bùng nổi tiếng đẹp và bền. Dân làng đã lập đền, thờ ông là tổ sư nghề dệt lượt.
Danh hiệu Trạng Bùng là do nhân dân ban tặng vì công lao to lớn của ông trong nhiều lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa chứ không phải do đỗ khoa cử, chính vì thế mà không tìm thấy tên ông trong danh sách các vị trạng nguyên nước ta.
KHÁNH TƯỜNG
