Thiếu vốn phát triển nhà ở xã hội

Khó tiếp cận vốn

Theo Bộ Xây dựng, do khó khăn trong tiếp cận vốn vay nên việc phát triển các dự án NOXH cho đối tượng có thu nhập thấp và công nhân lao động tại các khu công nghiệp trong thời gian qua tiến triển rất chậm, chưa đạt được mục tiêu kế hoạch mà Chính phủ đã đề ra.

Chính vì thế, việc phát triển NOXH chỉ đạt khoảng 30% so với mục tiêu đề ra. Cụ thể, mới hoàn thành bàn giao 186 dự án với 75.700 căn hộ, tương đương 3,78 triệu m2 sàn nhà ở. Nguyên nhân do vốn ngân sách bố trí cho Ngân hàng Chính sách xã hội trong giai đoạn 2018-2020 chỉ 1.262,069 tỷ đồng/9.000 tỷ đồng (đáp ứng khoảng 13% so với yêu cầu của Ngân hàng Chính sách xã hội); riêng năm 2018, ngân hàng này được giao 500 tỷ đồng nhưng đến thời điểm này vẫn chưa được giải ngân. Theo quy định, với số vốn được giao 500 tỷ đồng, Ngân hàng Chính sách xã hội chỉ huy động thêm được 500 tỷ đồng để thực hiện chính sách hỗ trợ NOXH và cho vay đối với hộ gia đình, cá nhân (chủ đầu tư dự án không được vay nguồn vốn này).

Trong khi đó, nguồn vốn để cấp bù lãi suất cho các tổ chức tín dụng để cho vay thực hiện chính sách NOXH đến nay vẫn chưa được bố trí. “Một trong những nguyên nhân dẫn đến việc phát triển NOXH tiến triển rất chậm, nhiều khó khăn, ách tắc là do nguồn vốn cấp bù lãi suất cho các tổ chức tín dụng để cho vay thực hiện chính sách NOXH đến nay vẫn chưa được bố trí. Không có nguồn vốn để tiếp tục cho vay sau khi gói tín dụng hỗ trợ 30.000 tỷ đồng của Chính phủ đã kết thúc hơn 1 năm qua. Trong các nguyên nhân trên, việc không bố trí được vốn ngân sách để thực hiện chính sách hỗ trợ theo quy định của Luật Nhà ở năm 2014 và Nghị định số 100/2015 của Chính phủ về phát triển và quản lý NOXH là nguyên nhân chủ yếu”, đại diện Bộ Xây dựng đánh giá.

Chính sách NOXH được quy định trong Luật Nhà ở 2014 và Nghị định 100/2015 của Chính phủ, trong đó, có quy định nguồn vốn tín dụng ưu đãi từ ngân sách nhà nước, nhưng trên thực tế cho đến nay, người mua, thuê mua NOXH và các chủ đầu tư dự án NOXH vẫn chưa tiếp cận được nguồn vốn tín dụng ưu đãi này. Số liệu báo cáo của các địa phương cũng cho thấy, hiện có 206 dự án NOXH với quy mô xây dựng khoảng 168.700 căn hộ đang bị chậm tiến độ hoặc tạm dừng thi công, trong đó một số chủ đầu tư dự án NOXH có nhu cầu xin chuyển đổi sang dự án nhà ở thương mại; số lượng NOXH hoàn thành, đưa vào sử dụng thời gian gần đây rất hạn chế. Bên cạnh đó, chính quyền một số địa phương chưa quan tâm đến việc phát triển NOXH, chủ đầu tư cũng chưa chủ động đầu tư xây dựng loại nhà ở có diện tích nhỏ, giá thấp; cơ cấu nguồn cung căn hộ nhà ở bị mất cân đối, các hộ nghèo, thu nhập thấp không đủ khả năng và điều kiện để cải thiện chỗ ở.

Kiến nghị bổ sung vốn 

Năm 2018, theo Ngân hàng Chính sách xã hội, nguồn vốn 1.000 tỷ đồng (vốn Nhà nước cấp 500 tỷ đồng, ngân hàng tự huy động 500 tỷ đồng) đã được phân giao về các địa phương triển khai cho vay.  Trong đó, Hà Nội và TPHCM được phân nguồn vốn lớn nhất, mỗi địa phương 50 tỷ đồng. Các thành phố khác được phân bổ từ 10 tỷ đồng trở xuống, tùy theo điều kiện của từng địa phương. Như vậy, nguồn vốn cho vay hiện nay rất ít so với nhu cầu.

Để đảm bảo mục tiêu phát triển NOXH trong giai đoạn 2016-2020 theo Chiến lược phát triển nhà ở quốc gia, đến năm 2020 phấn đấu đầu tư xây dựng tối thiểu khoảng 12,5 triệu m2 sàn NOXH, mới đây, Bộ Xây dựng vừa đề xuất Chính phủ xem xét bổ sung vốn cho Ngân hàng Chính sách xã hội 3.000 tỷ đồng để thực hiện cho giai đoạn đến năm 2020; đồng thời, cấp cho các tổ chức tín dụng theo đề nghị của Ngân hàng Nhà nước tại Văn bản số 9716/2016, để bù lãi suất cho vay trong năm 2018 là 3.431 tỷ đồng.

Thực tế cho thấy, sau khi gói cho vay hỗ trợ nhà ở 30.000 tỷ đồng của Chính phủ kết thúc từ tháng 6-2016, từ đó đến nay, các doanh nghiệp bất động sản tại TPHCM cũng rất nhiều lần gửi văn bản kiến nghị tháo gỡ những khó khăn, ách tắc trong việc triển khai, thực hiện chính sách NOXH theo Luật Nhà ở 2014 và Nghị định 100/2015/NĐ-CP của Chính phủ. Theo các doanh nghiệp bất động sản tại TPHCM, vướng mắc lớn nhất là Nhà nước chưa bố trí nguồn vốn từ ngân sách để thực hiện chính sách NOXH  do “danh mục chi thực hiện chính sách NOXH” chưa được cập nhật, bổ sung vào Nghị quyết số 1023/2015 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về danh mục được ưu tiên sử dụng vốn ngân sách đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016-2020, nên trong nghị quyết chưa có danh mục chi này để Chính phủ có căn cứ thực hiện.  

Liên quan đến kiến nghị của các doanh nghiệp bất động sản tại TPHCM về việc áp dụng một mức lãi suất cho vay NOXH ưu đãi là 4,8%/năm và lãi suất nợ quá hạn là 130% lãi suất cho vay đối với tất cả các đối tượng hưởng thụ chính sách NOXH, không phân biệt vay tại Ngân hàng Chính sách xã hội hay tại tổ chức tín dụng được chỉ định, không phân biệt vay theo Nghị định 100/2015 của Chính phủ hay gói tín dụng ưu đãi 30.000 tỷ đồng, Ngân hàng Nhà nước vừa có văn bản phản hồi cho biết, đến nay, các tổ chức tín dụng được chỉ định chưa được bố trí nguồn ngân sách giai đoạn 2016-2020 cấp bù chênh lệch lãi suất để cho vay NOXH. Vì vậy, ngay sau khi được bố trí nguồn ngân sách cấp bù chênh lệch lãi suất, Ngân hàng Nhà nước sẽ có văn bản chỉ đạo các tổ chức tín dụng thực hiện việc cấp bù chênh lệch lãi suất để cho vay NOXH theo Quyết định 18/2018 của Chính phủ.