Trên thị trường, từ thuốc giảm cân, tăng cân, bổ não, tăng cường chiều cao, đẹp da, mọc tóc cho đến các bệnh nguy hiểm, nan y như đột quỵ, tim mạch, ung thư… đều bị các đối tượng làm giả. Điểm chung của những loại sản phẩm này là có giá rẻ, nguồn gốc mập mờ và chỉ phát hiện ra “hàng giả” khi cơ quan chức năng kiểm tra, kiểm nghiệm.
Mua bán công khai trên mạng
Mới đây, ông Phạm Văn Khôi (52 tuổi, ngụ quận 8, TPHCM) được các bác sĩ Bệnh viện Chợ Rẫy chẩn đoán ung thư gan giai đoạn muộn, chỉ định điều trị nội khoa, kết hợp chăm sóc giảm nhẹ. Tuy nhiên, gia đình đã từ chối điều trị và đưa ông về nhà uống thuốc được mua trên mạng xã hội.
Chị Phạm Thị Hương, con gái ông Khôi kể: “Bác sĩ tự xưng là giáo sư chuyên ngành ung bướu tại bệnh viện tuyến cuối TPHCM, quảng cáo các loại thuốc, thực phẩm hỗ trợ của Nhật Bản có thể điều trị tiêu khối u, kéo dài sự sống nên chị đã mua 2 lọ thuốc cho ba với giá 70 triệu đồng. Sau khi uống thuốc, ba tôi đến bệnh viện kiểm tra thì các bác sĩ nói khối u đã phát triển và di căn, cơ hội sống đã khép lại”.
Thực tế thời gian qua, cơ quan chức năng phát hiện nhiều loại thuốc giả được bày bán phổ biến trên mạng xã hội như: thuốc giảm cân, thuốc hỗ trợ điều trị ung thư, thuốc tăng cường sinh lý và các loại thực phẩm chức năng (TPCN)... Các sản phẩm này thường không rõ nguồn gốc, không được kiểm định chất lượng và dễ dàng tiếp cận người tiêu dùng thông qua các nền tảng mạng xã hội và các sàn thương mại điện tử.
Thuốc giả, thuốc kém chất lượng được quảng cáo rầm rộ như “chữa khỏi bệnh 100%”, “giá rẻ hơn thị trường” hoặc “cam kết an toàn”… Nhiều người mua phải đã gặp những biến chứng nghiêm trọng, bệnh tình không thuyên giảm, ngộ độc hoặc thậm chí nguy hiểm đến tính mạng.
Mới đây, Công an tỉnh Nam Định đã khởi tố, bắt tạm giam Nguyễn Văn Vũ (xã Đồng Sơn, huyện Nam Trực) về hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Tại cơ quan công an, Vũ thừa nhận sử dụng mạng xã hội để đặt mua các sản phẩm thuốc nhỏ mắt nhãn hiệu Trung Quốc với giá rẻ và đặt kèm theo vỏ hộp, tem, nhãn thương hiệu thuốc nhỏ mắt của Nhật Bản rồi quảng cáo và rao bán trên mạng xã hội. Khi các bị hại tin tưởng đặt mua, Vũ trực tiếp đóng hàng và gửi dịch vụ COD (nhận hàng - trả tiền) cho bị hại. Với thủ đoạn này, Vũ đã lừa bán các loại thuốc nhỏ mắt giả nhãn hiệu của Nhật Bản cho rất nhiều người trên toàn quốc, chiếm đoạt hơn 3 tỷ đồng.
Có nhiều nguyên nhân dẫn tới tình trạng thuốc giả diễn biến phức tạp, trong đó có nguyên nhân chính là các sản phẩm này có thể mang lại lợi nhuận cao. Trong khi đó, việc giám sát, xử lý của cơ quan chức năng còn gặp nhiều khó khăn do các đối tượng sử dụng nhiều thủ đoạn tinh vi để qua mắt như: nhận giao hàng qua bưu điện, tạo ra các thông tin địa chỉ xuất hàng giả mạo, đặt máy chủ ở nước ngoài...
Bên cạnh đó, thuốc giả, thuốc kém chất lượng xuất hiện nhiều trên mạng còn có phần xuất phát từ việc người tiêu dùng chưa có đủ kiến thức để phân biệt thuốc thật và thuốc giả, dễ dàng bị lôi kéo bởi quảng cáo hấp dẫn. Đặc biệt, những chiêu trò giảm giá, ưu đãi rất dễ đánh vào tâm lý của người mua.
Hiểm họa khó lường
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ước tính có khoảng 10% thuốc lưu hành trên toàn cầu là thuốc giả và con số này ở các nước đang phát triển có thể lên tới 30%, cho thấy sự nghiêm trọng của vấn đề, khi mà hàng triệu bệnh nhân có nguy cơ tiếp xúc với thuốc giả mỗi ngày. Thuốc giả không chỉ kém hiệu quả điều trị bệnh mà còn có thể gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng, đe dọa tính mạng của người sử dụng.
Những loại thuốc giả, thuốc kém chất lượng khi lưu hành trên thị trường sẽ làm giảm niềm tin của người tiêu dùng, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín của các nhà cung cấp dược phẩm chân chính. Bởi thực tế, nhiều loại thuốc giả, thuốc nhái được sản xuất tinh vi, chỉ có thể phát hiện những điểm khác nhau khi so sánh vỏ hộp, tờ hướng dẫn sử dụng của thuốc thật và giả khi để cạnh nhau.
TS Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc (Bệnh viện Bạch Mai) cho biết, người bệnh sẽ phải đối diện với những di chứng khó lường khi không may sử dụng phải thuốc kém chất lượng. Chẳng hạn, với một bệnh nhân bị đái tháo đường được chỉ định sử dụng thuốc hạ đường huyết, nhưng do mua phải thuốc kém chất lượng nên đường huyết không những không giảm mà còn tăng cao, rất dễ tử vong.
Cùng với việc không bảo đảm các hoạt chất như đã đăng ký, thuốc kém chất lượng còn có thể chứa các chất có tác dụng phụ gây hại cho sức khỏe như: dị ứng, nhiễm độc. Trong trường hợp người bệnh nặng cần phải sử dụng các loại thuốc đặc trị, kháng sinh, mà dùng phải thuốc kém chất lượng thì “thời gian vàng” để cứu sống bệnh nhân sẽ trôi qua, dẫn đến hậu quả bệnh ngày càng nặng thêm, thậm chí có thể tử vong.
“Với người bệnh nếu dùng phải thuốc giả, thuốc kém chất lượng có thể dẫn đến sự xuất hiện của các vi khuẩn kháng thuốc, buộc bác sĩ điều trị phải thay đổi quy trình điều trị, dẫn đến thời gian điều trị kéo dài và người bệnh phải chi trả chi phí rất tốn kém”, TS Nguyễn Trung Nguyên cảnh báo.
Một chuyên gia dược phẩm chia sẻ, sở dĩ thuốc giả, thuốc kém chất lượng vẫn được bày bán, một phần do thói quen sử dụng thuốc một cách tùy tiện của nhiều người. Hiện việc mua bán, sử dụng thuốc không đơn, không chỉ dẫn của thầy thuốc vẫn khá phổ biến. Người bán chỉ mong bán cho nhanh và nhiều loại thuốc, còn người mua cũng không quan tâm tới những tác dụng phụ có hại của thuốc gây ra, chỉ biết cứ ốm đau, mệt mỏi là tự mua thuốc về sử dụng.
Hơn nữa, với sự phát triển mạnh mẽ của thương mại điện tử, mạng xã hội, việc mua bán thuốc rất đơn giản, dễ dàng; trong khi công tác kiểm soát chất lượng, nguồn gốc của các loại dược phẩm được mua bán online lại đang gặp nhiều khó khăn do thiếu cơ chế và các quy định kiểm soát.
Tại Việt Nam, theo thống kê từ cơ quan chức năng trong năm 2024, có 27 loại thuốc bị đình chỉ lưu hành do không đạt tiêu chuẩn chất lượng, trong đó có 8 loại bị xác định là thuốc giả. Một số hoạt chất bị nghi làm giả như cefixim, cefuroxime, mebendazole, salbutamol, tetracyclin,… bị phát hiện tại 5 địa phương: TP Huế, Bình Dương, Sóc Trăng, Thanh Hóa và Vĩnh Phúc.
Làm thuốc từ tinh bột, chất kết dính, phụ gia
Mới đây, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an TP Hà Nội đã bắt tạm giữ một nhóm đối tượng sản xuất, buôn bán hàng giả là lương thực, thực phẩm, thuốc chữa bệnh, thu giữ hơn 28.500 hộp, 35.000 lọ và 39.000 vỉ chứa các viên thực phẩm chức năng.
Công an tỉnh Thanh Hóa phát hiện, triệt phá đường dây sản xuất, buôn bán thuốc giả có quy mô lớn trên phạm vi toàn quốc do đối tượng Nguyễn Tiến Đạt (sinh năm 1991, ở chung cư Hapulico, quận Thanh Xuân, TP Hà Nội) cầm đầu.
Đường dây này sản xuất 21 loại tân dược, thuốc chữa xương khớp giả và đã được đưa ra thị trường tiêu thụ, thu lời bất chính trên 200 tỷ đồng. Nguyên liệu để làm các loại thuốc giả này chủ yếu là các loại tinh bột, chất kết dính, phụ gia trong y dược, than tre, chất tạo màu và thuốc giảm đau… được pha trộn, đóng gói thành thuốc chữa bệnh.
Trước đó, tại nhiều tỉnh, thành phố, lực lượng chức năng cũng đã phát hiện, xử lý nhiều đường dây tổ chức sản xuất, buôn bán tân dược giả, như tại Thanh Hóa và Thừa Thiên Huế, lực lượng chức năng đã triệt phá đường dây sản xuất, buôn bán thuốc kháng sinh Cefuroxim 500mg và Cefixim 200mg giả có quy mô lớn…
