Bộ Giáo dục và Đào tạo vừa có văn bản gửi đến các vị đại biểu Quốc hội, giải trình một số vấn đề chung về chương trình, sách giáo khoa mới.
Vì sao giá SGK tăng?
Văn bản của Bộ Giáo dục và Đào tạo do Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ ký ngày 22-10-2020, nêu rõ, thực hiện Nghị quyết 88/2014/QH13 của Quốc hội về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông, lần đầu tiên nước ta đã thực hiện chủ trương một chương trình giáo dục phổ thông có một số sách giáo khoa (SGK) cho mỗi môn học; đồng thời xã hội hóa việc biên soạn SGK. Thực hiện chủ trương này, ngay từ khi dự thảo chương trình được công bố, đã có nhiều nhà xuất bản triển khai biên soạn SGK. Các SGK khác nhau có cách thức thể hiện khác nhau, nhưng đều bảo đảm yêu cầu của chương trình.
Theo đó, để triển khai chương trình mới đối với lớp 1, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo đã phê duyệt, cho phép sử dụng 46 SGK thuộc 5 bộ SGK lớp 1 của 3 nhà xuất bản. Việc có nhiều bộ SGK đã tạo thuận lợi cho giáo viên, học sinh lựa chọn và khắc phục tình trạng "độc quyền" SGK như trước đây.
Vấn đề đặt ra hiện nay là giá của bộ SGK lớp 1 mới cao hơn khoảng 2 lần so với giá bộ SGK lớp 1 cũ (các bộ SGK lớp 1 mới có giá từ 179.000-194.000 đồng/bộ, khoảng 19.000/cuốn; bộ SGK lớp 1 cũ có giá 54.000 đồng, khoảng 9.000 đồng/cuốn).
Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến việc phải tăng giá SGK – theo Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ - là do nội dung SGK lớp 1 mới cụ thể hóa yêu cầu cần đạt về phát triển phẩm chất và năng lực của học sinh theo chương trình mới đòi hỏi có ngữ liệu, nhất là các hình ảnh được sử dụng bảo đảm yêu cầu thể hiện rõ ràng, chi tiết các nội dung cần biểu đạt để giáo viên tổ chức cho học sinh thực hiện các hoạt động học tích cực trong dạy học.
Điều đó khiến SGK lớp 1 mới có số trang nhiều hơn, khổ sách rộng hơn SGK lớp 1 cũ. SGK lớp 1 mới được in 4 màu (trong khi SGK lớp 1 cũ chỉ in 2 màu) nên đòi hỏi giấy in SGK phải tốt hơn (về độ trắng và định lượng giấy); mực in phải bảo đảm chất lượng.
Bên cạnh đó, các bộ SGK lớp 1 mới được thực hiện theo phương thức xã hội hóa, không được trợ cấp một phần chi phí (đối với thù lao tác giả và kinh phí tổ chức biên soạn, thực nghiệm) như SGK lớp 1 cũ. Bộ Tài chính đã thẩm định giá nhưng các cấu thành giá SGK (nguyên vật liệu, nhân công) vẫn phải bảo đảm các chi phí theo quy định và không có sự hỗ trợ nào từ ngân sách nhà nước đối với các chi phí này. Điều này khiến giá thành SGK lớp 1 mới cao hơn so với giá thành SGK lớp 1 cũ.
Theo quy định của Luật Giá, SGK thuộc danh mục hàng hóa, dịch vụ thực hiện kê khai giá, không thuộc danh mục mặt hàng do Nhà nước định giá, bình ổn giá. Tuy nhiên, xác định SGK là mặt hàng thiết yếu, có ảnh hướng đến nhiều gia đình, nhất là những hộ nghèo, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã tham mưu Chính phủ trình Quốc hội đưa SGK vào danh mục hàng hóa do Nhà nước định giá nhằm tăng cường vai trò điều tiết của Nhà nước đối với SGK.
Chính phủ đã báo cáo và Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã yêu cầu trình Quốc hội quyết định việc đưa SGK vào danh mục hàng hóa bình ổn giá (hoặc do Nhà nước định giá).
Trước khi trình Quốc hội cho ý kiến, Bộ Giáo dục và Đào tạo tiếp tục chỉ đạo các nhà xuất bản biên soạn SGK thực hiện việc tinh giản nội dung không cần thiết để giảm số trang SGK, tiết kiệm chi phí trong các khâu xuất bản, phân phối SGK (lớp 2, lớp 6 và các lớp tiếp theo) để giảm giá thành SGK; quán triệt nghiêm việc biên soạn SGK sử dụng được nhiều lần (hạn chế học sinh viết, vẽ, làm bài tập trực tiếp vào SGK); khuyến khích học sinh giữ gìn SGK, đóng góp vào các thư viện trường học để học sinh có hoàn cảnh khó khăn được mượn, sử dụng miễn phí; tiếp tục có chính sách hỗ trợ SGK cho các học sinh có hoàn cảnh khó khăn, học sinh vùng dân tộc thiểu số.
Chế tài nghiêm khắc hành vi "ép " học sinh mua sách tham khảo
Về tình trạng "ép" học sinh mua sách tham khảo, người đứng đầu ngành Giáo dục và Đào tạo khẳng định, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có quy định giáo viên không được sử dụng sách tham khảo để dạy học và kiểm tra, đánh giá vượt quá yêu cầu của chương trình; không được "ép" học sinh mua sách tham khảo dưới bất kỳ hình thức nào.
Các nhà trường lựa chọn sách tham khảo mua cho thư viện trường để giáo viên, học sinh tham khảo, sử dụng phải chịu trách nhiệm về nội dung, chất lượng theo quy định tại Thông tư số 21/2014/TT-BGDĐT ngày 7-7-2014 của Bộ Giáo dục và Đào tạo Quy định về quản lý và sử dụng xuất bản phẩm tham khảo trong các cơ sở giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông và giáo dục thường xuyên.
Mặc dù vậy, Bộ chủ quản thừa nhận, một số nhà trường ở một số địa phương vẫn để xảy ra tình trạng giáo viên lập danh mục sách tham khảo kèm theo SGK gửi cho cha mẹ học sinh để đăng ký mua "tự nguyện", gây băn khoăn trong dư luận. Để tăng cường hơn nữa các quy định về việc sử dụng sách tham khảo trong dạy học ở các nhà trường, Bộ Giáo dục và Đào tạo đang rà soát, chỉnh sửa Thông tư 21 theo hướng có chế tài mạnh hơn đối với các trường hợp vi phạm này.
Đồng thời, Bộ Giáo dục và Đào tạo đang từng bước khách quan hóa việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập, rèn luyện của học sinh (tách biệt với dạy học và kiểm tra, đánh giá thường xuyên), dần dần hạn chế việc giáo viên đưa các nội dung nâng cao trong sách tham khảo vào dạy học và kiểm tra, đánh giá.
Một nội dung khác cũng được Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo giải thích khá kỹ trong văn bản nêu trên là về chương trình môn Tiếng Việt lớp 1.
Nguyên nhân của tình trạng này một phần là do chương trình mới, với quan điểm học sinh đọc thông viết thạo sẽ học tốt hơn các môn học khác. Bộ đã cơ cấu thời gian đầu của cấp Tiểu học, học sinh học Tiếng Việt nhiều hơn (so với chương trình 2006). Bên cạnh đó, năm học 2020-2021 là năm đầu tiên triển khai thực hiện chương trình mới, với nhiều điểm mới, lại được triển khai thực hiện trong bối cảnh có những khó khăn do trước đó phải thực hiện giãn cách xã hội để phòng, chống dịch Covid- 19, nên học sinh chưa có điều kiện được làm quen và giáo viên phải tập huấn trực tuyến là chính, ít có thời gian tương tác, thực hành về nghiệp vụ trước khi dạy học theo chương trình, SGK mới.
“Tuy vậy, qua thực tế khảo sát tại một số địa phương, bên cạnh một số giáo viên còn gặp khó khăn trong việc dạy môn học này, nhiều giáo viên dạy lớp 1 bước đầu áp dụng được các phương pháp, kỹ thuật dạy học theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh cho biết tổng lượng âm, vần dạy cho học sinh vẫn như cũ, số tiết lại nhiều hơn (tăng 2 tiết/tuần so với chương trình cũ), học giãn ra nên về bản chất là giảm tải, thuận lợi hơn cho giáo viên tố chức dạy, nhất là đối với những học sinh tiếp thu khó khăn hơn”, vẫn văn bản nêu trên nhận định.
Về việc SGK môn Tiếng Việt lớp 1 của bộ sách Cánh Diều có những điềm chưa phù hợp, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo đã yêu cầu Hội đồng quốc gia thẩm định SGK môn Tiếng Việt lớp 1 (Hội đồng thẩm định) rà soát, kiểm tra, kết luận cụ thể các nội dung theo phản ánh, báo cáo Bộ trưởng trước ngày 17-10-2020.
Thực hiện yêu cầu của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo, Hội đồng thẩm định đã báo cáo về Bộ Giáo dục và Đào tạo theo đúng yêu cầu. Bộ Giáo dục và Đào tạo đã làm việc với Hội đồng thẩm định, Nhà xuất bản Đại học sư phạm TPHCM và tác giả sách Tiếng Việt lớp 1, bộ Cánh Diều. Tất cả các bên liên quan đều thống nhất tiếp thu tối đa các ý kiến góp ý để chỉnh sửa SGK cho phù hợp hơn.
Cụ thể là chỉnh sửa, bổ sung ngữ liệu để giáo viên có thể thay thế một số đoạn/bài đọc cho phù hợp hơn với học sinh lớp 1 như bài “Cua, cò và đàn cá” trang 115, bài “Hai con ngựa” trang 157, bài “Lừa, thỏ và cọp” trang 163...; thay thế một số từ ngữ khó hiểu, ít dùng như từ “nhá”, “nom”, “chén”... Hội đồng thẩm định cũng đề nghị tác giả khi chọn văn bản thay thế không sử dụng truyện ngụ ngôn hoặc các đoạn/bài “đa nghĩa”, mà nên lựa chọn đoạn/bài trong kho tàng Văn học Việt Nam.
Bộ Giáo dục và Đào tạo đã yêu cầu nhà Nhà xuất bản Đại học sư phạm TPHCM và tác giả khẩn trương xây dựng phương án chỉnh sửa, hiệu đính để kịp thời, thuận lợi cho giáo viên tổ chức các hoạt động dạy học. Trước mắt, Bộ Giáo dục và Đào tạo có hướng dẫn, hỗ trợ giáo viên sử dụng các ngữ liệu được thay thế, bổ sung để thực hiện hoạt động dạy học các bài nằm trong chương trình Học kỳ 1; đồng thời khẩn trương hoàn thiện việc điều chỉnh, bổ sung các nội dung trong SGK theo đúng quy định, báo cáo Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo xem xét phê duyệt trước ngày 15-11-2020.
