Hiện nay, nhiều tuyến đê biển xung yếu ở ĐBSCL đang trong tình trạng xuống cấp và bị sạt lở nghiêm trọng đe dọa đến sự an toàn tính mạng, tài sản và vùng sản xuất của nhân dân. Trong khi đó, trong các tuyến sông lớn, hàng trăm điểm sạt lở “tử thần” càng trở nên nguy hiểm khi mùa lũ đang về…

Dân ven đê biển thấp thỏm ngày đêm

Có mặt tại đê biển Hiệp Thạnh, huyện Duyên Hải, tỉnh Trà Vinh, chúng tôi chứng kiến cảnh nước biển tàn phá rất dữ dội. Hàng chục cây dương bị cuốn bật gốc, nằm trơ trọi. Hàng rọ đá được gia cố chân thân đê bị sóng biển xé rách toạc, quăng những hòn đá to đi xa hơn chục mét. Con đê trở nên rất mong manh, nhiều đoạn mặt đê còn chưa đầy 2m.

Chú Tư Quân có phần đất ngay tại đoạn đê sạt lở hoàn toàn, nói: “Mùa chướng năm ngoái, chỉ trong một con nước lớn, đã cuốn trôi đoạn đê 30m này, nước tràn vào rẫy hoa màu của dân. Thấy vậy, huyện cho xe cạp đất gia cố. Một đống đất cao ngồn ngộn vậy mà đêm sau sóng đánh không tìm ra dấu tích…”.

Gia đình chị Nguyễn Thị The có mấy chục năm ở đây cho biết: “Trước năm 1997, ngoài thân đê là hàng dương dài ra biển 100 - 200m, người dân còn cất nhà ở. Xa hơn là 3 - 4 động cát dài 400 - 500m mới tới nước biển. Nhưng nay nước đã cuốn gần đứt con đê, sát vách nhà tôi. Mấy hôm nước lớn, trời mưa gió là gia đình, con cháu không đám ngủ vì sợ nhà trôi. Nếu nhà nước không gia cố đê bao kịp trước mùa chướng thì chúng tôi phải tự dời nhà…”.

Một điểm sạt lở mới tại khu vực cầu Cái Răng, TP Cần Thơ làm 10 hộ dân phải di dời.

Ông Lê Văn Nhớ, Chủ tịch UBND xã Hiệp Thạnh, cho biết: “Tình hình sạt lở đê biển Hiệp Thạnh đang nghiêm trọng nhất từ trước đến nay. Tuyến đê dài 2km, mặt đê rộng hơn 5m, được xây dựng từ năm 1997, bảo vệ gần 1.000 hộ dân và 2.200 ha đất sản xuất nhưng giờ đang bị nước biển tàn phá trơ trọi. Năm 2005 và 2007, trước tình hình sạt lở ngày một nhiều, tỉnh Trà Vinh đã 2 lần cho gia cố đê bằng rọ đá, bảo vệ phía ngoài nhưng đến nay, sóng biển đã phá vỡ các rọ đá, gây xói lở thân đê. Trước tình hình này, người dân địa phương rất lo lắng và không dám đầu tư làm ăn, sản xuất quy mô lớn. Chúng tôi đang rất lo là nếu như việc sửa chữa chậm thì chỉ cần một trận bão hoặc triều cường bất thường thì toàn bộ diện tích tự nhiên của xã sẽ chìm trong biển nước. Còn không thì vào mùa gió chướng sắp tới nhiều khả năng nước biển sẽ tràn vào đồng ruộng và nhà của dân gây thiệt hại rất lớn”.

Tuyến đê biển Tây đoạn qua tỉnh Cà Mau dài 92,7km (từ Rạch Chèo, xã Đất Mũi, huyện Ngọc Hiển đến phần giáp ranh giữa Cà Mau và Kiên Giang thuộc xã Khánh Tiến, huyện U Minh) đang bị sạt lở nặng nề, tác động trực tiếp đến đời sống và sản xuất của người dân. Hiện cao trình của tuyến đê chỉ còn từ 1,7 – 2m (cao trình kỹ thuật cao 2,5m) làm giảm hiệu quả trong việc chắn sóng, ngăn mặn, bảo vệ dân và mùa màng.

Trên tuyến đê hiện có 12 điểm sạt lở lớn với tổng chiều dài gần 3km, gây thiệt hại hàng tỷ đồng. Lo ngại nhất là có 2.800 hộ dân (hơn 12.000 nhân khẩu) đang bao chiếm, cất nhà, sinh sống trong phạm vi bảo vệ đê. Theo Chi cục Thủy lợi tỉnh Cà Mau, để nâng cấp, sửa chữa, chống sạt lở và di dời dân bao chiếm trên toàn tuyến đê biển Tây cần có 90 tỷ đồng… Trong khi đó, tuyến đê biển Đông dài 125km từ sông Bảy Háp đến giáp sông Gành Hào (Cà Mau) cũng đang sạt lở khá nghiêm trọng.

Sông “nuốt” nhà dân

Bước vào mùa mưa lũ, tình trạng sạt lở bờ sông ở ĐBSCL bắt đầu diễn biến phức tạp. Cuối tuần qua, mưa lớn kèm theo triều cường làm cho nước sông Giao Hòa - An Hóa (thuộc huyện Bình Đại và Châu Thành, tỉnh Bến Tre) chảy xiết, cuốn trôi toàn bộ trụ sở Công ty THHH Phước Sang (ấp Long Hòa 1, xã Long Định, huyện Bình Đại) có diện tích 350m² và 700 tấn than, thiệt hại hơn 1 tỷ đồng. Gần đây, tình trạng sạt lở trên đoạn sông Giao Hòa - An Hóa ngày một nguy hiểm.

Trưởng ấp Châu Thành, xã An Hóa - ông, Châu Văn Tươi cho biết: “Ấp Châu Thành là nơi bị sạt lở nặng nhất trên dòng sông này. Từ năm 2003 đến nay, có hơn 110 hộ dân phải di dời để tránh nguy hiểm. Vào mùa mưa, nước lớn, người dân ven sông này luôn thấp thỏm vì sợ nhà bị cuốn xuống sông”. Nguy hiểm hơn, tình trạng sạt lở ngày càng tiến dần về khu vực móng cầu An Hóa (nằm trên tỉnh lộ 883 đi huyện Bình Đại). Tỉnh Bến Tre phải đầu tư gần 20 tỷ đồng để gia cố móng cầu. Ngoài ra, Nhà máy nước An Hóa vừa mới xây dựng với hàng chục tỷ đồng, đưa vào sử dụng chưa đầy 3 năm đã nằm trong vành đai sạt lở sông Giao Hòa - An Hóa…

Tỉnh Đồng Tháp hiện có gần 100km bờ sông Tiền và sông Hậu chạy qua 39 xã phường, thị trấn của 9 huyện, thị, thành phố cũng bị sạt lở nặng nề. Nghiêm trọng nhất là huyện đầu nguồn Hồng Ngự, Thanh Bình, thị xã Sa Đéc… Huyện Hồng Ngự hiện có 11 ấp thuộc 7 xã đang bị sạt lở bờ sông. Từ tháng 5 đến nay xảy ra 3 vụ sạt lở, cuốn trôi hàng trăm mét đường giao thông liên xã và phải di dời khẩn cấp 15 nhà dân. Điểm nóng nhất về sạt lở hiện nay là các xã Long Thuận, Long Khánh A và Phú Thuận.

Mấy ngày qua, khi nước lũ ĐBSCL lên nhanh, gia đình anh Trần Văn Nha, ấp Thạnh An, xã Long Thuận đứng ngồi không yên. Anh Nha than thở: “Gia đình tôi đã 3 lần dời nhà vào bên trong vì sạt lở. Mới năm trước nước cuốn trôi một phần ngôi nhà và chuồng heo, khoảng 40m chiều dài. Hiện nay, nhà tiếp tục bị lở và xuất hiện nhiều vết nứt nguy hiểm trong khi đã lấn sát đường. Vợ chồng tôi đang chạy tìm chỗ thuê đất ở tạm”.

Chủ tịch UBND xã Long Thuận Lê Văn Nhân cho biết: Xã Long Thuận có 3 ấp dọc theo bờ sông Tiền với tổng chiều dài 6,5km nằm trong vành đai sạt lở ăn sâu vào bờ 2 - 15m, khối lượng đất sụt xuống sông khoảng 32.500m3. Hiện có 779 hộ dân sống trong vùng nguy hiểm của sạt lở (trong đó có 100 hộ thuộc diện khẩn cấp) nhưng chỉ có 132 hộ có đất di dời trong khi địa phương không còn quỹ đất… Được biết, huyện Hồng Ngự đang xây dựng thêm 3 cụm tuyến dân cư để bố trí 1.000 hộ dân sống trong phạm vi bị sạt lở vào ổn định cuộc sống nhưng mọi việc mới ở giai đoạn bồi hoàn, đấu thầu xây dựng…

Bình Đại