(SGGPO).- Giá dầu rớt xuống dưới 27 USD/thùng ngày 20-1, mức thấp nhất kể từ năm 2003. Tình trạng dư cung dầu quá lớn kéo dài, đồng thời nguy cơ suy thoái kinh tế toàn cầu, đặc biệt tăng trưởng kinh tế Trung Quốc có thể chậm hơn nữa, kéo giảm nhu cầu, tiếp tục gây áp lực giảm giá dầu.

Theo Reuters, các nhà sản xuất dầu trên thế giới đang bơm vượt quá nhu cầu 1-2 triệu thùng dầu mỗi ngày.

Giá cổ phiếu đang khởi đầu một năm tồi tệ nhất trong lịch sử, một phần do giá dầu sụt giảm nhanh chóng. Chỉ trong 20 ngày đầu năm 2016, tính đến ngày 20-1, giá dầu đã giảm 28%, kéo cổ phiếu các công ty năng lượng trong chỉ số S&P 500 giảm 13% và kéo chỉ số này giảm 9%.

Sự sụt giảm mạnh giá dầu và cổ phiếu trái ngược với nền kinh tế Mỹ nhìn chung hoạt động khá tốt. Mỹ đã tạo thêm 292.000 việc làm trong tháng 12-2015 và ít nhà kinh tế dự báo nền kinh tế Mỹ có thể trượt vào suy thoái.

Bơm dầu ngưng hoạt động tại một mỏ dầu ở hạt Dewitt, bang Texas, Mỹ, ngày 13-1-2016. Ảnh: REUTERS

Giá dầu giảm thấp vì quá dư cung

Một thời gian dài, giá dầu cao tạo động lực cho các nhà khai thác dầu phát triển những kỹ thuật mới, đến những nơi mới để tìm kiếm thêm nhiều dầu và họ đã thành công. Tại Mỹ, công nghệ khoan dầu cải tiến gọi là fracking đã thêm lượng dầu vào thị trường toàn cầu nhiều hơn tổng sản lượng dầu của bất kỳ quốc gia nào trong OPEC, trừ Saudi Arabia.

Các nhà sản xuất dầu ở Mỹ và các nước đã không cắt giảm sản lượng quá nhiều, dù giá dầu thấp, và lệnh trừng phạt quốc tế đối với Iran được dỡ bỏ từ ngày 16-1 đã tăng nguồn cung dầu từ quốc gia vùng vịnh này vào thị trường đã dư cung.

Kho dự trữ dầu của Mỹ đang ở mức cao nhất trong ít nhất 80 năm và Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) dự đoán, trong nửa đầu năm 2016 cung dầu toàn cầu sẽ vượt cầu đến 1,5 triệu thùng/ngày.

Nhu cầu dầu đang tăng đều, nhưng không thể kéo dài vì tăng trưởng kinh tế đang chậm lại ở Trung Quốc, nước tiêu thụ dầu lớn thứ 2 thế giới sau Mỹ.

Giá dầu giảm thấp kéo thị trường chứng khoán đi xuống

Lợi nhuận các công ty năng lượng đang giảm mạnh, kéo cổ phiếu các công ty này giảm theo và kéo cả thị trường chứng khoán đi xuống.

Các nhà phân tích ước tính, lợi nhuận của tất cả công ty trong S&P 500 giảm khoảng 5,8% trong năm 2015. Tuy nhiên, nếu không tính các công ty năng lượng trong đó, lợi nhuận của các công ty trong S&P 500 sẽ tăng 5,7%, mức tăng rất tốt cho cả năm.

Lợi nhuận giảm dẫn đến giá cổ phiếu giảm, kéo cả chỉ số đi xuống. Hai trong số công ty dầu lớn nhất thế giới, Exxon và Chevron, nằm trong 30 thành viên của chỉ số công nghiệp Dow Jones. Trong số 20 mã cổ phiếu giảm giá nhiều nhất trong S&P 500 năm nay, 13 mã là của các công ty năng lượng.

Các nhà đầu tư cũng đang bán cổ phiếu của các công ty có thể liên quan công nghiệp dầu khí, như một số ngân hàng. Giá dầu hiện đã giảm thấp đến mức các nhà đầu tư lo ngại rằng điều đó có nghĩa là tăng trưởng kinh tế toàn cầu yếu hơn nhiều so với dự kiến, có thể ảnh hưởng mọi công ty.

Giá dầu giảm thấp có thể dẫn đến khủng hoảng

Giá dầu giảm thấp đang gây lo ngại, như cách thế chấp nhà ở dưới chuẩn đã gây khủng hoảng tài chính năm 2008.

Khi giá dầu lên cao, nhiều ngân hàng, gồm một số ngân hàng lớn nhất ở Wall Street đã cho các công ty năng lượng vay để khoan dầu ở Bắc Dakota, Texas và nhiều nơi khác. Nhưng thị trường năng lượng không lớn hoặc sâu rộng như thị trường nhà ở Dealogic ước tính, ngành công nghiệp dầu mỏ và khí đốt có dư nợ khoảng 500 tỷ USD. Trong lúc đó, theo FED, có đến 11.000 tỷ USD dư nợ thế chấp nhà ở.

Tuy nhiên, giá dầu giảm thấp đang làm dòng tiền mặt của các công ty dầu chậm lại và các công ty khó khăn hơn để hoàn trả vốn vay. Số công ty dầu phá sản đang gia tăng và thị trường trái phiếu lợi suất cao (junk bond) đã bị lung lay do sự phá sản của các công ty dầu.

JPMorgan Chase, Wells Fargo, Citigroup và Bank of America đều phải giảm các khoản cho vay năng lượng hay dành nhiều tiền hơn để bù lỗ. Trung tuần tháng 1 này, các lãnh đạo Bank of America thông báo với các nhà đầu tư rằng các khoản cho vay năng lượng chiếm khoảng 2% tổng cho vay.

THIỆN NGUYỄN