Hy sinh rừng quốc gia Yok Đôn?

Vườn quốc gia (VQG) Yok Đôn - Đắk Lắk có diện tích lớn nhất nước với hệ sinh thái phong phú, đa dạng, nhưng tỉnh Đắk Lắk và Bộ NN-PTNT lại cho Công ty CP Đầu tư xây dựng và Ứng dụng công nghệ mới - TECCO (TPHCM) lập dự án Thủy điện Đrang Phốk ngay giữa vùng lõi của VQG Yok Đôn. Hàng chục hécta rừng đặc dụng sẽ biến mất và hệ sinh thái của vườn sẽ biến đổi khi dự án thủy điện này đi vào hoạt động.

Không thể là rừng nghèo

Năm 2009, tỉnh Đắk Lắk đồng ý cho TECCO lập dự án Nhà máy thủy điện (NMTĐ) Đrang Phốk với công suất 28MW tại tiểu khu 430, 431 và 451, thuộc phân khu bảo vệ nghiêm ngặt của VQG Yok Đôn. Dự kiến, diện tích rừng đặc dụng phải chuyển đổi làm NMTĐ này là 59,88ha, trong đó diện tích chuyển đổi vĩnh viễn 49,88ha trải dài theo 9km bờ sông Srêpốk và diện tích chuyển đổi tạm thời 10ha. Theo địa phương, rừng đặc dụng khu vực này làm thủy điện không ảnh hưởng nhiều đến VQG Yok Đôn vì chủ yếu là rừng nghèo và đa dạng sinh học thấp?

Cùng với 3 kiểm lâm VQG Yok Đôn, ngày 6-9, chúng tôi đã vào địa điểm dự kiến làm NMTĐ Đrang Phốk để kiểm chứng. Sau 4 giờ lặn lội qua nhiều cánh rừng rậm rạp của vườn, đoàn cũng đến được vị trí làm NMTĐ. Từ bến cá ông Lại (nơi dự kiến ngăn đập NMTĐ) nhìn ra xung quanh đâu đâu cũng thấy những cây bằng lăng cổ thụ cả hai người ôm không xuể. Trên cây bằng lăng cổ thụ sát bờ sông, đoàn khảo sát của chủ đầu tư đã đánh dấu sơn đỏ vị trí làm thủy điện. Bên kia sông Srêpốk, rừng cây cổ thụ dày đặc, sum suê hơn và trải dài xanh thẳm theo dòng sông. Nhìn bằng mắt thường cũng dễ dàng nhận thấy tính đa dạng sinh học khu vực rừng này không thấp như người ta đã phán.

Anh Hoàng Vinh (Trạm phó Trạm kiểm lâm số 9, đơn vị quản lý khu vực rừng này) thở dài: “Thiếu gì chỗ làm thủy điện, không hiểu sao họ cứ nhằm vào những rừng cây cổ thụ này? Rừng như thế này mà phán là rừng nghèo để tàn phá?”. Có lẽ, cả đoàn ai cũng nghĩ như anh Vinh.

Khó khăn lắm chúng tôi mới lội bộ qua được những cánh rừng sẽ ngập khi NMTĐ ngăn đập. Cây cối rậm rạp níu bước người qua lại và chim kêu ríu rít khắp cánh rừng. Dưới sông, nhiều người dân địa phương đang chèo thuyền đánh cá. Anh Hoàng Vinh kể rằng, người dân địa phương đã từng đánh bắt được nhiều cá mõm trâu, cá leo… cả hàng chục ký trên sông Srêpốk. Đây là những loại cá quý có tên trong sách đỏ, chúng bơi ngược theo sông Srêpốk từ Biển Hồ (Campuchia) qua đây sinh sản. “Nếu ngăn đập thủy điện ở đây, chắc chắn cá leo hay cá mõm trâu sẽ không còn đường lên VQG sinh sản nữa. Trong khi đó, voi rừng, muông thú quý hiếm cũng sẽ di tản khỏi khu vực này vì tiếng ồn từ việc thi công NMTĐ”, anh Vinh lo ngại. Càng đi, đoàn chúng tôi càng gặp nhiều loại gỗ quý như hương, cẩm lai, căm xe… phân bố rải rác khắp cánh rừng này. Rõ ràng, hệ sinh thái rừng đặc dụng khu vực này VQG không hề nghèo nàn như dự án nêu.

Có nên đánh đổi?

VQG Yok Đôn có diện tích 115.000ha, nơi đây rất giàu về tài nguyên thiên nhiên và đa dạng sinh học. Vì thế, khi chuyển đổi rừng đặc dụng ở vùng lõi làm thủy điện sẽ ảnh hưởng rất lớn đến VQG Yok Đôn. Theo ông Trần Văn Thành, quyền Giám đốc VQG Yok Đôn, nếu dự án NMTĐ Đrang Phốk thực hiện sẽ gây ảnh hưởng đến công tác quản lý, bảo vệ rừng của VQG. Sau khi nhà máy vận hành, nước hồ dâng sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho lâm tặc vận chuyển lâm sản bằng đường thủy. Ngoài ra, trong quá trình thi công có nổ mìn, phá đá sẽ gây ô nhiễm môi trường và tiếng ồn từ nổ mìn sẽ làm động vật hoang dã của vườn bỏ đi nơi khác. Khi nhà máy chặn dòng cũng sẽ ảnh hưởng đến việc di cư, sinh sản, môi trường sống của các loài thủy sinh trên dòng sông Srêpốk.

“Hệ sinh thái VQG Yok Đôn chủ yếu là rừng khộp, vì thế không thể đem tiêu chuẩn rừng thường xanh để đánh giá đây là rừng nghèo. Mỗi loại rừng đều có hệ sinh thái riêng và chức năng riêng. Vì thế, không thể nói rừng khộp là rừng nghèo hay không nghèo để chuyển đổi làm thủy điện bằng mọi giá”, ông Trần Văn Thành bức xúc. Còn PGS-TS Bảo Huy (Khoa Nông lâm Đại học Tây Nguyên) cảnh báo: “VQG Yok Đôn là quần thể sinh thái phong phú và đa dạng về sinh học, có vai trò quan trọng đối với sự phát triển bền vững của vùng đất Tây Nguyên. Vì thế chúng ta không nên có những tác động tiêu cực vào đây. Nếu cứ đánh đổi rừng đặc dụng để xây dựng thủy điện, chẳng bao lâu nữa chúng ta sẽ chẳng còn VQG”.

Ngoài dự án thủy điện Đrang Phốk, VQG Yok Đôn hiện đang bị ảnh hưởng nghiêm trọng từ các dự án khác như: Thủy điện Srêpốk 4A, đường tránh quốc lộ 14C, hồ thủy lợi Buôn Triết… Nếu dự án NMTĐ Đrang Phốk tiếp tục được thực hiện cũng đồng nghĩa với việc VQG Yok Đôn lâm nguy.

CÔNG HOAN