Nặng nợ với đồ phế thải

Với ông, mỗi đồ vật đều có giá trị riêng cho dù chúng đã hư hỏng hay hết công năng sử dụng. Nâng niu gom góp từng món đồ phế thải, hơn 17 năm qua ông Tống Văn Thơm đã sở hữu hơn 1.000 món đồ phế thải. Từ tình yêu đồ phế thải cùng đôi bàn tay khéo léo của ông, rất nhiều “tác phẩm nghệ thuật” được ra đời, giúp làm sống lại những vật dụng đã bỏ đi và hơn hết là góp phần giảm vấn nạn ô nhiễm môi trường.

Học đến lớp 3 nhưng biết chế tạo đồ điện tử

Trong cái nắng gay gắt của những ngày tháng 5, tôi tìm đến nhà ông Tống Văn Thơm, người hơn 17 năm qua lặn lội thu nhặt, sưu tầm và sáng chế rất nhiều sản phẩm từ đồ phế thải. Nằm sâu trong con hẻm ngoằn ngoèo trên đường Lê Văn Khương, quận 12, TPHCM, căn nhà ông Thơm nhìn vào chả khác một vựa ve chai nhỏ. Rất nhiều vật dụng như lon bia, ti vi, đầu đĩa, dàn ampli, tranh ảnh, lồng đèn… được ông bày biện khắp nhà khiến ai lần đầu đến đây đều cảm thấy có gì đó thật kỳ quái.

Sinh năm 1951 tại Bến Tre, do cuộc sống khó khăn nên ông chỉ học đến lớp 3 rồi đành bỏ dở để phụ giúp gia đình kiếm sống. Những năm 1970, ông từng làm công nhân đóng tàu tại Sài Gòn. Nhưng với công việc thường xuyên phải ngụp lặn sâu để hàn gò, sửa chữa những con tàu lớn, sức khỏe không cho phép, ông chuyển sang làm công nhân vệ sinh môi trường. Chính từ công việc mới, phải tiếp xúc thường xuyên với rác thải, phế liệu đã tạo nguồn cảm hứng để ông tích góp, sưu tập các món đồ phế thải.

Năm 1998, khi thành phố phát động chương trình “vì môi trường xanh sạch đẹp”, ông nảy ý tưởng gom góp, thu nhặt đồ phế thải đem về “hồi sinh” cho chúng, tránh thải ra môi trường gây ô nhiễm. Từ đó, ông thu nhặt tất cả những đồ vật người ta bỏ đi, ông còn bỏ tiền túi mua lại rất nhiều đồ phế thải do các bạn đồng nghiệp thu nhặt được. Từ những đồ vật rất đỗi bình thường như cuộn dây, lon nước, chiếc xe cũ, đồng hồ, dàn ampli, khúc gỗ… ông đều đem cả về chồng chất, bày biện khắp nhà. Khoảng thời gian rảnh rỗi sau một ngày làm việc là lúc ông Thơm bắt tay sáng chế.

Kết hợp mỗi thứ một chút, từ những chiếc xe đồ chơi bị gãy nát nhưng động cơ vẫn hoạt động được, ông tỉ mỉ chắp vá thay bánh và biến chúng thành những mô hình xe tái chế độc đáo khiến trẻ em rất thích thú. Những chiếc máy bay mô hình vứt đi được ông thu nhặt về, mày mò biến thành những chiếc máy phát ra nhạc, nghe rất hay. Những lon bia, ống hút, cuộn dây được ông cắt tỉa khéo léo thành những chú nhện, chú gà độc đáo. Đặc biệt, dàn ampli, đầu đĩa, ti vi là những thứ ông gom góp nhiều nhất, đem về tìm cách sửa chữa. Loại nào sửa được thì ông mày mò chắp ghép cho nó hoạt động lại, loại nào không sử dụng được nữa thì ông biến thành những “tác phẩm nghệ thuật” riêng, trang trí khắp nhà.

Điều làm tôi không khỏi ngạc nhiên và thán phục ở ông Thơm là dù không hề trải qua trường lớp hay được đào tạo bài bản về điện tử, nhưng qua mày mò nghiên cứu và tự học, ông đã sửa chữa, chế tạo và làm được rất nhiều đồ vật có giá trị. Ông Thơm còn sẵn sàng giúp đỡ rất nhiều người, hầu hết là các bạn trẻ, mê mẩn đồ tái chế của ông tìm đến nhà học hỏi kinh nghiệm.

Giúp giảm ô nhiễm môi trường

Trong không gian chật hẹp và nhỏ bé của căn nhà mình, ông Thơm tận dụng mọi ngóc ngách để bày biện những món hàng phế thải do mình thu nhặt, cùng những “tác phẩm nghệ thuật” do ông sáng tạo.

Trước kia, gia đình ông có một căn nhà gần chợ Hòa Bình, quận 5, TPHCM, nhưng vì cuộc sống khó khăn phải nuôi 3 con ăn học nên ông đành “rời phố” chuyển về huyện Hóc Môn. Đồng lương công nhân vệ sinh môi trường ít ỏi của vợ chồng ông chỉ 5 triệu đồng/tháng, còn phải lo cho 3 đứa con tuổi ăn tuổi lớn, thế là vợ chồng ông tiếp tục bán nhà ở Hóc Môn về ở nhà thuê trên đường Lê Văn Khương, quận 12, TPHCM.

Cuộc sống vất vả nhưng ông Thơm vẫn đam mê và nặng nợ với đồ phế thải. Ngoài những đồ vật thu nhặt được, ông còn thường xuyên lân la khắp các chợ trời để “săn” mua nhiều sản phẩm độc đáo. Đến nay, ông không nhớ nổi đã bỏ ra bao nhiêu tiền để mua các món đồ cũ, chỉ biết có bao nhiêu tiền là ông mua hết mới thôi.

Ngoài sở thích sưu tầm và sáng chế đồ phế liệu, trong con người ấy lại chứa chan một tấm lòng thơm thảo yêu thương. Những chiếc ti vi, đầu đĩa, quạt cũ sửa được, ông đem tặng hoặc bán rẻ cho sinh viên, người nghèo cần dùng. Những hàng xóm cần sửa chữa đồ điện tử hay bất cứ vật dụng gì, ông đều vui vẻ làm giùm và sẵn sàng lấy những món đồ của mình thay miễn phí cho họ. Bà Nguyễn Thị Ngọc Đào (sinh năm 1955), vợ ông Thơm, ban đầu phản đối thú chơi kỳ dị của chồng, nhưng sau khi nghe ông quả quyết hoặc để ông sưu tập đồ phế liệu hoặc ông sẽ đàn đúm rượu chè, bà đành chấp nhận kiểu “chơi rác” của ông và đến nay khi thấy những công việc ấy hoàn toàn có ích bà đã không còn phản đối nữa.

Ngày làm việc của một công nhân vệ sinh môi trường như ông Thơm bắt đầu từ 6g sáng và kết thúc lúc 3g chiều. Thu nhặt đồ phế thải, ông tập trung hết tại nhà và sau 3g chiều là bắt tay chế tác. Đến nay, cuộc sống tuy đỡ vất vả hơn khi 3 đứa con đều đã đi làm nuôi sống bản thân nhưng ông Thơm vẫn chưa chịu “về hưu” mà vẫn muốn tiếp tục gắn bó với nghề. Ông tâm sự: “Tuổi như tôi mà ngừng lao động là nhanh “đi”, lao động giúp cơ thể hoạt bát nhanh nhẹn, giúp sống thọ hơn.

Tái chế rác, với tôi, là niềm vui tuổi già… Còn sống, còn khỏe, còn sức là còn làm…”.
Với việc thu gom, sửa chữa, tái chế rất nhiều sản phẩm từ đồ phế thải, ông Thơm được nhiều tổ chức bảo vệ môi trường đánh giá cao trong việc giảm thải chất thải rắn ra môi trường. Những đóng góp của ông cho môi trường được Tổ chức Hành động vì môi trường và phát triển (ENDA) ghi nhận và đánh giá cao. Trong Ngày hội tái chế chất thải TPHCM năm 2014 vừa qua, ENDA Việt Nam đã giới thiệu nhiều sản phẩm tái chế của ông. Bên cạnh đó, ông còn đi giao lưu, học hỏi kinh nghiệm, cách thức làm sản phẩm tái chế tại Thái Lan. Với vai trò Chủ tịch Nghiệp đoàn vệ sinh Dân lập quận 5, TPHCM, ông Thơm đã chủ động liên hệ, xin hỗ trợ rất nhiều xe thùng, quần áo bảo hộ lao động, bảo hiểm y tế cho công nhân vệ sinh môi trường.

HOÀNG TUẤN