Chuyến thăm Syria 2 ngày (10 và 11-5) của Tổng thống Nga Dmitry Medvedev được dư luận thế giới chú ý vì đây là chuyến thăm Syria đầu tiên của một nguyên thủ Nga trong lịch sử quan hệ hai nước. Nó còn là tâm điểm vì chỉ diễn ra vài ngày sau khi Mỹ gia hạn cấm vận Syria thêm một năm. Lệnh cấm vận trên có từ năm 2004 dưới thời của chính phủ George W. Bush với cáo buộc Syria “hỗ trợ các nhóm khủng bố”.
Liên Xô trước đây từng là đồng minh thân cận của Syria, thế nhưng từ năm 1991 sau khi Liên Xô không còn, quan hệ này trở nên nguội lạnh, đặc biệt từ khi Nga khôi phục quan hệ với Israel-đối thủ chính của Syria trong khu vực. Quan hệ hai nước chỉ tan băng sau chuyến thăm Nga của Tổng thống Syria Basar al-Assad vào tháng 1-2005. Thương mại hai nước sau đó tăng gấp 4 lần từ năm 2005 - 2008 với tổng kim ngạch hai chiều là 2 tỷ USD, chiếm 20% tổng kim ngạch của Nga với các nước Arab.
Các nhà phân tích cho rằng ảnh hưởng của Nga với khu vực Trung Đông sẽ tùy thuộc vào quan hệ của nước này với Syria vì Syria là quốc gia có “tiếng nói” trong vùng. Tờ báo Tishrin của chính phủ Syria cho rằng chuyến thăm của Tổng thống Nga Medvedev “có tầm quan trọng đặc biệt” nhằm thúc đẩy hòa bình và ổn định ở Trung Đông cũng như ủng hộ chủ quyền của Syria đối với cao nguyên Golan bị Israel chiếm năm 1967.
Qua chuyến đi này, Nga muốn giảm áp lực cho Syria trước lệnh cấm vận của Mỹ. Syria là một trong các nước ủng hộ Nga trong cuộc chiến với Gruzia năm 2008 và là bạn hàng vũ khí chủ yếu của Nga ở Trung Đông.
Theo ông Sergei Prikhodko, trợ lý chính sách đối ngoại của Tổng thống Medvedev, hợp tác quốc phòng nằm trong nghị trình của chuyến thăm. Tháp tùng Tổng thống Medvedev có chủ tịch tập đoàn sản xuất máy bay chiến đấu của Nga Irkut, chủ tịch tập đoàn xuất khẩu vũ khí Rosoboronexport và giám đốc Cơ quan Liên bang về hợp tác quốc phòng. Nga đang có ý định khôi phục lại căn cứ hải quân mà Liên Xô đã xây ở đây, trở thành điểm hỗ trợ cho tàu chiến và dân sự của Nga khi qua lại vùng biển này.
Ngoài ra, hợp tác về dầu khí giữa Nga và Syria cũng sẽ là trọng tâm của chuyến thăm. Bộ trưởng Năng lượng Nga Sergei Shmatko tháp tùng Tổng thống Nga cho biết “tập đoàn Gazprom sẵn sàng xem xét kế hoạch tham gia vào các dự án phát triển ngành công nghiệp dầu khí của Syria”. Nga đang nghiên cứu khả năng xây dựng đường ống dẫn dầu từ Syria tới Lebanon. Đây là một phần trong đường ống dẫn khí đốt xuyên các nước Arab mà tập đoàn của Nga Stroitransgaz đảm nhận xây dựng. Các cơ sở năng lượng do Liên Xô trước đây và Nga giúp xây dựng tại Syria đóng góp vào 20% sản lượng điện và 25% sản lượng dầu khí của nước này.
Chuyến thăm của Tổng thống Nga tới Syria cho thấy Nga đang tìm lại những đối tác một thời rất gần gũi, đặc biệt là trong giai đoạn Nga đang muốn đóng vai trò lớn hơn trên trường quốc tế trong đó có Trung Đông. Người phát ngôn tại đại sứ Nga ở Syria cho biết chuyến thăm nhằm củng cố lại nền tảng mối quan hệ với những người bạn cũ. Những bước đi mới trong quan hệ của Nga với Syria ở Trung Đông, Nga-Ấn ở châu Á và Nga-Cuba ở châu Mỹ cho thấy Nga đang thực hiện câu ngạn ngữ “Một người bạn cũ hơn hai người bạn mới”.
VŨ MINH
