Cách đây 40 năm, vào ngày 31-10-1968, một trận bom Mỹ đã dội xuống Truông Bồn (xã Mỹ Sơn, huyện Đô Lương) nơi Tiểu đội 2, Đại đội 317 Thanh niên xung phong (TNXP) Nghệ An đang san lấp hố bom trên con đường huyết mạch số 30. 14 con người đang độ tuổi xuân xanh đã mãi nằm lại nơi đây. Người duy nhất còn sống sót sau trận bom khủng khiếp ấy là Tiểu đội trưởng Trần Thị Thông. Bà Thông năm nay cũng đã 63 tuổi, nhưng những ký ức về Truông Bồn 40 năm về trước, nỗi nhớ đồng đội vẫn còn vẹn nguyên...
Chúng tôi tìm đến nhà bà Thông ở khối 8, phường Đông Vĩnh-TP Vinh. Trong những ngày chuẩn bị kỷ niệm Ngày Phụ nữ Việt Nam và nhất là 40 năm chiến thắng Truông Bồn (31-10), bà Thông rất bận rộn vì được nhiều nơi, nhiều người mời đi kể chuyện về đồng đội mình, về Truông Bồn... Cũng phải thôi, vì bà là người duy nhất còn sống sót sau trận bom thảm khốc của 40 năm về trước. Sau 3 ngày với 5 lần tìm chúng tôi mới gặp được bà.
Câu chuyện của bà dần hiện ra với con đường 30 huyền thoại, với nhiều cái tên đã hằn trong ký ức: Truông Bồn, dốc Cũi Lợn, lèn Sót, cầu Om… Bà lật giở cuốn sổ cũ mà bà đã ghi cẩn thận từng tên tuổi đồng đội mình. Những người quê ở Yên Thành như Trần Thị Đoàn, sinh năm 1948, Hà Thị Danh, sinh năm 1948, Hoàng Thị Nhung, sinh năm 1948, Nguyễn Thị Tâm, sinh năm 1946, Phan Thị Dung, sinh năm 1948, Nguyễn Thị Phúc, sinh năm 1947, Vũ Thị Hiên, sinh năm 1948, Đoàn Thị Bốn, sinh năm 1947, Trần Văn Hạp; Đinh Thị Vinh, sinh năm 1948, quê Quỳnh Lưu; Nguyễn Thị Hoài, sinh năm 1951, quê Hưng Nguyên; Nguyễn Thị Văn, sinh năm 1950 quê Đô Lương; Hoàng Thị Thu, sinh năm 1949, quê Diễn Châu; Cao Ngọc Hòa, quê Diễn Châu. Mỗi người mỗi ngày sinh, mỗi người mỗi quê nhưng tất cả đều có chung một ngày nằm xuống. Nếu còn sống họ đã là cô là dì của chúng tôi, nhưng họ mãi mãi không thêm tuổi được cho mình. Và họ trẻ mãi.
Bà Thông kể: Từ năm 1965, Mỹ bắt đầu tiến hành đánh phá ra miền Bắc. Quốc lộ 1A bị không quân và hải quân Mỹ phong tỏa. Tuyến đường vận tải theo quốc lộ 15 qua Nghĩa Đàn, Tân Kỳ, Đô Lương, Thanh Chương… được tận dụng triệt để, nhưng đoạn đường qua Thanh Chương lại hiểm trở, thường xuyên bị máy bay đánh phá. Vậy nên tuyến đường 30 được đưa vào sử dụng và phải vượt qua Truông Bồn.
Các tuyến vận chuyển khác theo quốc lộ 7, tỉnh lộ 38 và 46 cũng phải qua Truông Bồn. Truông Bồn trở thành địa điểm đánh phá ác liệt của đế quốc Mỹ. Chỉ từ tháng 6 đến tháng 10-1968, nơi đây đã bị gần 3.000 quả bom ném xuống. Những chuyến xe vượt Truông Bồn trở nên khó khăn và nguy hiểm vô cùng. Xuất phát từ thực tế ấy, Tổng đội TNXP XK300 Nghệ An đã quyết định thành lập “tiểu đội thép”. Các cô gái trong tổng đội thay phiên nhau mỗi đêm 12 người làm “cọc tiêu sống” hướng dẫn xe vượt Truông Bồn.
Trước đó, “tiểu đội thép” đã có sáng kiến lấy bẹ chuối rải trên đường để xe nhận biết lối đi trong đêm tối. Nhưng biện pháp này chỉ được một thời gian ngắn bởi đường liên tục bị bom, xe qua vài lần là bẹ chuối nát… Cuối cùng họ nảy ra sáng kiến mặc áo may ô làm “cọc tiêu” di động “dẫn” xe qua truông. Bà Thông phấn chấn, cười: “Thời đó các cô gái tụi tui có được cái áo may ô là không chi bằng. Nhưng áo đã được tụi tui mang vào trận địa. Khi Tổ quốc cần, Tổ quốc lâm nguy thì tuổi thanh xuân, cả tính mạng cũng không tiếc… chứ tiếc chi tấm áo”.
Có những chuyện không bao giờ bà Thông có thể quên được. Không ít ngày chị em chỉ được ăn khoai dây cầm bữa, khi có một chuyến xe chở lương thực bị trúng bom, đường sữa vung ra tứ tung nhưng không ai đụng đến một chút xíu, vì đó là nguồn lương thực quý vận chuyển vào Nam cho bộ đội và nhân dân miền Nam đánh Mỹ. Nhiều chị em lo san lấp đường đến nỗi 2-3 ngày chưa tắm, đồng đội sắp xếp cho nghỉ thì ô tô bị bom lại lao vào cứu người, cứu hàng… Có nhiều chị lo dập lửa, cứu thương binh tóc và lông mi bị lửa sém cháy, đến khi về đơn vị mới phát hiện ra, soi gương rồi cười.
Sáng 31-10-1968, Tiểu đội trưởng Trần Thị Thông cùng Tiểu đội 2 đang san lấp hố bom thì một tốp máy bay Mỹ từ biển bay vào ném bom. Sự việc diễn ra quá nhanh. 14 con người tươi trẻ anh dũng hy sinh. Bà Thông ngậm ngùi: “Trong số 14 người có 7 người không tìm được thân thể.
Cùng hy sinh với 12 chị em có 2 anh đàn ông. Anh Hạp là người được cấp trên điều xuống trợ giúp chị em đã đành, thương nhất là anh Hòa. Anh Hòa ở đơn vị khác, đang được nghỉ phép nên đến thăm người yêu là o Tâm. Anh ở lại lao động với chị em hôm nớ vui lắm. Nhưng ai biết được máy bay lại ập đến…
Hai người khi sống thì luôn phải xa cách, nằm xuống mới cùng một nơi”. Nói đến đó thì nước mắt bà ứa ra. Bà đưa tay xoa xoa sau gáy. Ông Diên-chồng bà vội nói: “Cứ xúc động hoặc trở trời bà ấy lại đau đầu. Lần bị vùi ấy, bà ấy bị thương 41%”. Bà Thông lau nước mắt: “Số tui may hơn chị em. Nghe kể lại thì tui được cứu sống nhờ có nòng súng lòi lên mặt đất, mọi người cầm lắc lắc thì nghe tiếng rên và cứu được tui.
Tỉnh dậy mới biết tất cả đồng đội mình đều không còn. Bao nhiêu dự định, ước mơ… Dung chuẩn bị làm đám cưới. O Tâm, Phúc, rồi Hiên có giấy gọi đi học ngoài Hà Nội. O Đoàn đã có quyết định được đi học ngành y…”. Tất cả đều ngưng lại với đường và đất Truông Bồn.
Trước khi chia tay, bà Thông chia sẻ: “Chừ thì tui thấy an lòng, thấy vui lắm rồi. Đồng đội tui vừa được Chủ tịch nước tặng danh hiệu anh hùng. Từ bữa nghe thông báo được tặng anh hùng tui mơ thấy ba lần chị em vui lắm, còn ôm nhau cười nắc nẻ như hồi nớ, mỗi lần có o mô về thăm nhà trở lại là ôm nhau như sợ mất. Vui lắm. Giờ thì những người anh chị em, thân nhân còn sống cũng được an ủi, thế hệ con cháu sau này sẽ còn biết, còn nhớ đến Truông Bồn”
DUY CƯỜNG
