Trong bài viết “Người Trung Quốc bắt đầu mất lòng tin vào tiền tệ” đăng trên New York Times, tác giả Keith Bradsher đã mô tả về hiện tượng đang xảy ra phổ biến trong giới thượng lưu Trung Quốc: ồ ạt đổi nhân dân tệ (NDT) sang USD, chuyển tiền hoặc chuyển đầu tư sang nước ngoài vì lo ngại tiền mất giá. Theo tác giả, hiện tượng này xảy ra khi nền kinh tế Trung Quốc bộc lộ bất ổn khi thị trường chứng khoán sụt giảm mạnh, đồng NDT mất giá 5% kể từ động thái phá giá của Ngân hàng Trung ương Trung Quốc (PBoC) vào tháng 8 năm ngoái.
Bắc Kinh đã áp mức hạn ngạch mỗi cá nhân chỉ được chuyển tối đa 50.000USD ra nước ngoài. Để lách luật, giới siêu giàu Trung Quốc đã chuyển sang kế hoạch mang tên Smurfing - còn gọi là Xì trum. Với kế hoạch này, mỗi cá nhân chuyển tiền theo hạn mức được phép, tập hợp được nhiều cá nhân thì số tiền chuyển đi sẽ càng nhiều mà không bị vượt quá mức hạn ngạch. Ví dụ, nếu thiết lập được một nhóm khoảng 100 người đồng ý nhận chuyển tiền, người chủ của nhóm dễ dàng chuyển 5 triệu USD ra nước ngoài. Thống kê mới nhất cho biết giới siêu giàu Trung Quốc đã chuyển trót lọt 1.000 tỷ USD khỏi Trung Quốc trong năm 2015.
Ngoài kế hoạch Xì trum, giới siêu giàu Trung Quốc còn nghĩ ra cách giấu tiền trong người khi ra nước ngoài. Năm ngoái, hải quan Trung Quốc đã bắt một phụ nữ giấu 250.000USD trong người khi đi du lịch, trong khi Chính phủ Trung Quốc chỉ cho phép các du khách được mang một số tiền mặt không quá 5.000USD ra nước ngoài. Việc chuyển tiền còn được thực hiện thông qua hệ thống ngân hàng ngầm. Khách hàng chuyển cho ngân hàng ngầm một khoản tiền tương ứng bằng đồng NDT và nhận biên lai trả tiền từ ngân hàng này. Sau đó khách hàng cầm biên lai đi rút tiền tại một tài khoản ở ngân hàng Hồng Công và đổi sang đồng USD sau khi qua biên giới. Theo điều tra của các nhà chức trách, đa số giới siêu giàu dùng tiền chuyển trót lọt để đầu tư bất động sản tại nhiều quốc gia.
Tác giả bài báo nhận định, hiện tượng này gây rủi ro lớn cho nền kinh tế Trung Quốc nếu nỗi lo về đồng tiền mất giá ngày càng lan nhanh. Dòng tiền khổng lồ từ Trung Quốc chảy sang các nước khác gây trở ngại lớn trong việc huy động vốn tại các ngân hàng nước này. Bắc Kinh đã phải rút ngoại tệ dự trữ bơm tiền vào thị trường để ngăn đà lao dốc của tỷ giá đồng NDT. Số liệu do Ngân hàng Trung ương Trung Quốc (PBoC) công bố cho thấy dự trữ ngoại hối của nước này giảm 108 tỷ USD trong tháng 12, còn 3.330 tỷ USD. Tính cả năm 2015, dự trữ ngoại hối của Trung Quốc giảm hơn 500 tỷ USD. Chỉ tính riêng trong tháng 1 năm nay, mức dự trữ này đã giảm khoảng 99 tỷ USD.
Để thắt chặt việc kiểm soát dòng tiền, Bắc Kinh tăng cường giám sát hoạt động chuyển tiền ra nước ngoài của các ngân hàng, kiềm chế nguồn cung ở nước ngoài đối với NDT bằng cách yêu cầu một số tổ chức cho vay trong nước ngừng cung cấp dịch vụ tài chính qua biên giới, đình chỉ hoạt động ngân hàng nước ngoài nếu có dấu hiệu hỗ trợ hoạt động chuyển tiền phi pháp. Tuy nhiên, theo giới phân tích, đây chỉ là những biện pháp mang tính kiềm chế. Để giải quyết được tình trạng dòng tiền tháo chạy, Bắc Kinh cần có những chính sách điều chỉnh hợp lý hơn để giảm áp lực cho nền kinh tế có dấu hiệu suy yếu.
THANH HẰNG
