Di tích lịch sử Truông Bồn nằm trên tuyến đường 15A hay còn gọi là đường 30 (thuộc xã Mỹ Sơn, huyện Đô Lương, tỉnh Nghệ An). Đây là nơi ghi dấu sự hy sinh anh dũng của 14 thanh niên xung phong (TNXP) thuộc Đại đội 317 TNXP Nghệ An thời chống Mỹ cứu nước.
Tái hiện hình ảnh các cô gái “tiểu đội thép” tại di tích Truông Bồn
Từ năm 1965, Mỹ bắt đầu tiến hành đánh phá ra miền Bắc; quốc lộ 1A bị không quân và hải quân Mỹ phong tỏa. Vì thế, tuyến đường vận tải theo đường 15 qua các huyện Nghĩa Đàn, Tân Kỳ, Đô Lương, Thanh Chương… được tận dụng triệt để, nhưng đoạn qua Thanh Chương rất hiểm trở, thường xuyên bị máy bay đánh phá nên việc vận chuyển chủ yếu phải qua đường 30.
Các tuyến vận chuyển khác theo quốc lộ 7, tỉnh lộ 38 và 46 cũng phải qua vị trí Truông Bồn. Và vì vậy nơi đây trở thành địa điểm bị đánh phá ác liệt. Chỉ tính từ cuối tháng 3-1968 đến 31-10-1968, nơi đây đã bị Mỹ đánh 574 trận, ném xuống 8.423 quả bom các loại. Những chuyến xe vượt Truông Bồn trở nên khó khăn và đặc biệt nguy hiểm.
Xuất phát từ thực tế ấy, Tổng đội TNXP XK-300 Nghệ An đã quyết định thành lập “tiểu đội thép” tại vị trí đặc biệt quan trọng này. Ban đầu “tiểu đội thép” đã có sáng kiến lấy bẹ chuối rải trên đường để xe nhận biết lối đi trong đêm tối. Nhưng biện pháp này chỉ được một thời gian ngắn bởi đường liên tục bị ném bom, xe qua vài lần là bẹ chuối nát.
Cuối cùng họ nảy ra sáng kiến mặc áo may ô làm “cọc tiêu” di động “dẫn” xe qua truông. Những tấm áo may ô - tấm áo đẹp nhất đối với các cô gái thời bấy giờ - đã được các cô mang vào trận.
Đêm đêm, những “cọc tiêu sống” ấy đã không quản ngại khó khăn, hiểm nguy dẫn hàng ngàn lượt xe vượt Truông Bồn an toàn. Sáng 31-10-1968, trong khi “tiểu đội thép” đang san lấp hố bom thì một tốp máy bay Mỹ từ biển bay vào và ném bom trúng vị trí các cô đang làm việc. 14 cuộc đời tươi trẻ đã anh dũng hy sinh. Nhiều dự định đã mãi không thể thành hiện thực. Cô Dung chuẩn bị làm đám cưới. Cô Tâm, cô Phúc, cô Hiên có giấy gọi đi Hà Nội học. Cô Đoàn đã có quyết định đi học ngành y…
Hiện di tích lịch sử Truông Bồn đang được tôn tạo, bảo tồn. Dự án này có tổng diện tích 21,7 ha, trong đó khu trung tâm nằm tại dốc Kỳ Lợn gồm: khu mộ các liệt sĩ, khu tưởng niệm, khu lễ hội; khu Đài Chiến thắng tại dốc U Bò gồm: đài tưởng niệm, tượng đài, phù điêu…
Ngoài ra, tại khu vực xóm 9 (xã Mỹ Sơn) sẽ xây dựng, tu bổ một nhà dân với các hạng mục nhà bếp, nhà ăn, hầm trú ẩn… tái hiện nơi nghỉ ngơi và sinh hoạt của các chiến sĩ TNXP. Dự án có tổng mức đầu tư là 175 tỷ đồng và sẽ hoàn thành vào năm 2015.
DUY CƯỜNG
