Theo Tạp chí L’Express, xu hướng chống tiến trình toàn cầu hóa tại châu Âu đang lên cao, trong khi ở Mỹ, sau chiến thắng bất ngờ của Tổng thống mới đắc cử Donald Trump, Mỹ đang quay lưng lại với tất cả các hiệp định tự do mậu dịch. Điều này có thể thấy rõ qua nhiều sự kiện: Anh quyết định rời khỏi Liên minh châu Âu; việc ký kết Hiệp định thương mại tự do giữa Liên minh châu Âu với Canada (CETA) gặp nhiều trắc trở vì sự chống đối của một phần công luận Bỉ. Hay đàm phán giữa hai bờ Đại Tây Dương để tiến tới việc thành lập một khu vực tự do mậu dịch chung giữa EU và Mỹ qua Hiệp định thương mại tự do xuyên Đại Tây Dương (TTIP) đang bị bế tắc. Trong khi đó, nhìn đến Hiệp định thương mại tự do xuyên Thái Bình Dương (TPP) giữa Mỹ với 11 đối tác trong vùng châu Á - Thái Bình Dương, có nhiều dấu hiệu cho thấy Tổng thống Mỹ tương lai Donald Trump nhiều khả năng sẽ cho thỏa thuận này vào quên lãng.
Đối với các nước trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương, từ Nhật Bản đến Hàn Quốc, Trung Quốc, Malaysia, Việt Nam, New Zealand, hay Thái Lan…, viễn cảnh đen tối đang đe dọa các hoạt động xuất nhập khẩu và đầu tư tại các quốc gia này bởi xuất khẩu là một trong những trụ cột của tăng trưởng. Theo phân tích của Giám đốc điều hành Trung tâm châu Á Deborah Elms, trong bối cảnh châu Âu và Mỹ đang co cụm lại như vừa nêu, giải pháp tốt nhất đối với châu Á là phải tự lực thúc đẩy mậu dịch qua các thỏa thuận tự do mua bán ở cấp vùng. Trên thực tế, theo một nghiên cứu được Diễn đàn Hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) công bố mới đây, tính đến cuối năm 2015, có tổng cộng 145 thỏa thuận thương mại đang được tiến hành giữa các nước trong khu vực và 30 trong số đó đã hoàn tất từ năm 2008.
Tuy nhiên, nhiều người quan ngại rằng, ý tưởng châu Á sát cánh bên nhau để cưỡng lại làn sóng bảo hộ đang dấy lên từ châu Âu và Mỹ liệu có khả thi khi mà bản thân các nước châu Á hay châu Mỹ vừa là đối tác, vừa là những đối thủ cạnh tranh trực tiếp của nhau. Giới quan sát cho rằng, không phải tình cờ mà trước Diễn đàn APEC, Indonesia đã đề nghị Việt Nam cùng ấn định một mức lương chuẩn để tránh nhiều nhà đầu tư quốc tế tìm sang Việt Nam mở cơ sở, vì nhân công Việt Nam rẻ hơn so với ở Indonesia.
Xu hướng bảo hộ của châu Âu và Mỹ gây khó khăn cho châu Á - Thái Bình Dương đến mức độ nào thì chưa rõ nhưng nhiều chuyên gia kinh tế đều nhận định, xu hướng trên đang tạo cơ hội cho Trung Quốc mở rộng ảnh hưởng tới khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Hội nghị thượng đỉnh APEC tại Peru vừa qua khép lại là diễn đàn để Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình lôi kéo các nước về phía Trung Quốc qua Hiệp định đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP), mà mục tiêu sau cùng là thành lập cả một khu vực thương mại tự do châu Á - Thái Bình Dương rộng lớn. Chuyên gia kinh tế của cơ quan tư vấn IHS Global Insight, Rajiv Biswa nhận định, nếu Mỹ thực sự thay đổi chính sách thương mại với các đối tác châu Á thì chẳng khác nào khuyến khích cho một số sáng kiến khác trong khu vực; đồng nghĩa với việc, Trung Quốc sẽ hưởng lợi trong dự án này còn phương Tây sẽ thiệt thòi nhiều nếu đi theo con đường bảo hộ. Tất nhiên, thành phần bị thua thiệt đầu tiên chính là người tiêu dùng.
ĐỖ CAO
