Ngày 19-4, gần 180 tác phẩm của họa sĩ lão thành cách mạng Huỳnh Phương Đông được chọn lọc, giới thiệu đến đông đảo công chúng và giới nghệ thuật cả nước tại số 97A Phó Đức Chính, quận 1, TPHCM.
Người họa sĩ - chiến sĩ
Huỳnh Phương Đông, tên thật là Huỳnh Công Nhãn sinh năm 1925 tại Gia Định, nguyên quán ở Kế Sách tỉnh Sóc Trăng. Năm 1940, ông theo học trường vẽ Gia Định. Năm 1945, cuộc tổng khởi nghĩa giành chính quyền của quân dân ta nổ ra trên khắp Nam bộ, ông trở về Sóc Trăng tham gia cách mạng. Tác phẩm đầu tiên ông vẽ là chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh. Năm 1946, ông trở lại Sài Gòn cùng 3 học sinh của Trường Vẽ Gia Định gồm Hoàng Trầm, Nguyễn Đức Gia và Trần Trung Hiếu hoạt động bí mật, thực hiện vẽ biểu ngữ và viết truyền đơn cổ động phong trào đấu tranh của nhân dân.
Năm 1947, bốn người vào khu căn cứ Việt Minh ở Rừng Sác tham gia kháng chiến. Ông được kết nạp Đảng cộng sản Đông Dương năm 1951, sau hiệp định Genève, ông tập kết ra Bắc. Tại đây, ông tiếp tục theo học môn điêu khắc trường Cao đẳng Mỹ thuật Hà Nội. Năm 1963, một lần nữa dở dang việc học, ông được lệnh về Nam chiến đấu để lại vợ và 2 con nhỏ ở miền Bắc.
Một số tác phẩm của họa sĩ Huỳnh Phương Đông.
Thời gian hoạt động tại chiến trường miền Nam là thời kỳ con người nghệ sĩ - chiến sĩ Huỳnh Phương Đông được khắc họa đậm nét nhất. Được giao trọng trách phó phòng rồi Trưởng phòng Hội họa Giải Phóng năm 1971, ủy viên phụ trách tiểu ban văn nghệ của Ban Tuyên huấn Trung ương Cục miền Nam, ông vừa đào tạo các lớp họa sĩ trẻ kế thừa vừa cùng đồng đội tham gia những trận đánh và chống càn.
Cùng với đồng đội, dấu chân ông đã in khắp những mặt trận nóng bỏng lúc bấy giờ, từ trận càn Junction City tại căn cứ B2, cùng Tiểu đoàn 14 Tây Ninh chiến đấu ở núi Bà Đen, Gò Dầu, Long An đến trận đánh giải phóng Lộc Ninh, giải phóng Phước Long rồi tham gia chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử. Ngoài vai trò của người chiến sĩ, ông còn có thêm nhiệm vụ quan trọng là sáng tác tranh, triển lãm tại chiến hào cổ vũ bộ đội trước khi ra trận.
Ký họa chiến trường và tranh của ông là những tác phẩm sinh động, ghi lại những khoảnh khắc chiến đấu anh dũng của đồng bào chiến sĩ miền Nam, với bút pháp khoẻ khoắn và phóng khoáng làm xúc động lòng người. Xem tranh Huỳnh Phương Đông, người ta thấy cả chất thơ của cuộc kháng chiến chống Mỹ ở miền Nam, nói đúng hơn đó là chất anh hùng ca ở mảnh đất thành đồng tổ quốc.
Qua các ký họa của Huỳnh Phương Đông, người ta phát hiện ra rằng con người miền Nam trong máu lửa vẫn tràn đầy lạc quan. Chính nét bút tài hoa của Huỳnh Phương Đông đã toát lên vẻ bình tĩnh lạc quan đó. Những tác phẩm của ông có thể xem là sử thi của đất nước qua hai cuộc kháng chiến anh dũng được chép bằng chì, bằng cọ của người nghệ sĩ - chiến sĩ đã len lỏi từ Rừng Sác đến bưng biền Đồng Tháp Mười, từ trận La Ngà oanh liệt thời chống Pháp đến trận ấp Bắc vang dội thời đánh Mỹ…
Kho sử thi bằng tác phẩm mỹ thuật
Để chuẩn bị cho triển lãm của lão họa sĩ, từ hơn 3 tháng trước, tập thể cán bộ nhân viên Bảo tàng Mỹ thuật TPHCM đã tập trung dốc sức hoàn thành tất cả các khâu, từ đến nhà chọn tác phẩm, làm bo, làm khung, làm vệ sinh tranh đồng thời sưu tập những tư liệu hình ảnh, thông tin, bài báo viết về Huỳnh Phương Đông.
Bà Mã Thanh Cao, Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật TPHCM cho biết: “Chúng tôi muốn cung cấp những thông tin khái quát nhất như phim, hình ảnh, tư liệu về sự nghiệp chiến đấu, sáng tác và cuộc sống của ông chứ không chỉ có những tác phẩm triển lãm. Với chúng tôi, triển lãm như một lời tri ân đối với người nghệ sĩ đã tham gia hai cuộc kháng chiến và giành trọn cuộc đời để sáng tạo cống hiến cho nghệ thuật”.
Trưng bày lần này của Huỳnh Phương Đông giới thiệu hơn 60 tác phẩm tranh, 10 tranh cổ động, 7 tượng và hơn 100 ký họa - là một phần nhỏ trong kho tàng khổng lồ hơn chục ngàn tác phẩm mà họa sĩ vẫn đang lưu giữ tại nhà. Kho tàng mà ông luôn nâng niu, trân trọng bởi đó là gia tài của gần 70 năm cầm cọ và 30 năm chiến đấu trải qua hai cuộc kháng chiến trường kỳ của dân tộc. Hơn 60 tác phẩm tranh, chủ yếu bằng chất liệu sơn dầu, được ông sáng tác sau năm 1975 thể hiện những xúc cảm của họa sĩ trước cuộc sống, niềm hạnh phúc được sống trong hòa bình dù còn nhiều khó khăn thiếu thốn.
Và bây giờ, ở tuổi 90 ông vẫn tay cầm bút chì, cây cọ, tay cặp giấy, tấm toan để khắc họa con người, cảnh vật xung quanh. Có lẽ với ông, sống là để sáng tạo nghệ thuật, còn sống là ông còn vẽ. Ngay cả khi nằm trên giường bệnh ông vẫn luôn nghĩ tới tác phẩm, bố cục từng tranh, làm sao nhanh hết bệnh để được vẽ tiếp.
Họa sĩ Huỳnh Phương Đông là một trong những tấm gương sáng về tinh thần yêu nước, tình yêu và sự hăng say lao động nghệ thuật. Những sáng tạo của ông góp phần cho sự phát triển của mỹ thuật hiện đại Việt Nam, những tác phẩm của ông chính là những trang sách viết bằng hình ảnh sinh động về lịch sử đấu tranh kiên cường vì độc lập dân tộc, vì hòa bình hạnh phúc của nhân dân.
MINH AN
