Theo báo cáo phân tích của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Guttmacher Institute, trong 2 thập niên qua tỷ lệ nạo phá thai trên toàn cầu tương đối bình ổn, đi cùng sự gia tăng tỷ lệ sử dụng các biện pháp tránh thai, trong lúc phá thai ngày càng tập trung ở các nước đang phát triển, với phần lớn số vụ phá thai diễn ra tại các nước nghèo nhất, nơi việc phá thai thường là trong bí mật và không an toàn.
Tử vong do phá thai không an toàn: không giảm
Giới trẻ, 10-24 tuổi, chiếm 27% dân số thế giới với khoảng 1,7 tỷ người. Toàn cầu có khoảng 16 triệu phụ nữ và trẻ gái 15-19 tuổi sinh con mỗi năm, chiếm khoảng 11% tổng ca sinh trên toàn thế giới. Với những phụ nữ trẻ này, các biến chứng khi mang thai và sinh con là nguyên nhân tử vong hàng đầu, và phá thai không an toàn đã đóng góp lớn vào tỷ lệ tử vong này. Phá thai không an toàn có thể dẫn đến các hậu quả lâu dài và nghiêm trọng, bao gồm nhiễm trùng huyết, thủng tử cung hay ruột, xuất huyết, nhiễm trùng vùng chậu mạn tính và vô sinh.
Tử vong do phá thai không an toàn đang giảm nhưng tỷ lệ phụ nữ tử vong vì phá thai không an toàn trên toàn cầu vẫn giữ nguyên. Theo WHO, tử vong do phá thai không an toàn trên toàn cầu đã giảm từ 69.000 ca năm 1990 còn 47.000 ca năm 2008. Song song đó, số tử vong mẹ cũng giảm 1/3, từ 546.000 ca năm 1990 còn 358.000 ca năm 2008. Dù giảm số ca tử vong do phá thai không an toàn, tỷ lệ phụ nữ tử vong vì phá thai không an toàn vẫn ở mức xấp xỉ 13% tổng ca tử vong mẹ.
Số ca phá thai không an toàn tăng từ 19,7 triệu năm 2003 lên 21,6 triệu năm 2008, trong khi tỷ lệ phá thai không an toàn vẫn ở mức khoảng 14 ca phá thai không an toàn trên 1.000 phụ nữ độ tuổi sinh sản (15-44 tuổi).
Gần phân nửa số ca phá thai trên toàn cầu là không an toàn, và gần như tất cả ca phá thai không an toàn (98%) xảy ra ở các nước đang phát triển. Có 56% tổng ca phá thai là không an toàn ở các nước đang phát triển, so với chỉ 6% ở các nước phát triển.
Phụ nữ trẻ chiếm tỷ lệ đáng kể trong phá thai không an toàn trên toàn cầu. Theo số liệu gần nhất ghi nhận từ năm 2003, gần 14% tổng ca phá thai không an toàn ở các nước đang phát triển là phụ nữ dưới 20 tuổi.
Ảnh minh họa
Ở các nước đang phát triển, 2 trong số 5 ca phá thai không an toàn là phụ nữ dưới 25 tuổi, và khoảng 1 trong 7 phụ nữ phá thai không an toàn là dưới 20 tuổi.
Tỷ lệ phụ nữ độ tuổi 15-19 ở châu Phi từng phá thai không an toàn là cao nhất thế giới. Gần 60% số ca phá thai không an toàn ở châu Phi là phụ nữ dưới 25 tuổi và gần 80% là phụ nữ dưới 30 tuổi.
Ở châu Á, 30% số ca phá thai không an toàn là phụ nữ dưới 25 tuổi và 60% là phụ nữ dưới 30 tuổi.
Ở Mỹ Latin và vùng Caribbean, phụ nữ tuổi từ 20-29 chiếm hơn phân nửa số ca phá thai không an toàn, với gần 70% số ca phá thai không an toàn là phụ nữ dưới 30 tuổi.
Tỷ lệ dùng biện pháp tránh thai: thấp
Trong khi trên toàn cầu ngày càng có thêm nhiều phụ nữ trẻ sử dụng biện pháp tránh thai, các biện pháp tránh thai vẫn là một nhu cầu lớn chưa được đáp ứng cho phụ nữ trẻ khắp thế giới. Trên toàn cầu, có 215 triệu phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ chưa được đáp ứng nhu cầu tránh thai - họ không muốn có con, nhưng chưa sử dụng biện pháp tránh thai. Phụ nữ trẻ độ tuổi 15-24 chưa được đáp ứng nhu cầu tránh thai đông nhất là ở Hạ Sahara Châu Phi, tiếp theo là Mỹ Latin và Caribbean, Nam và Đông Nam Á.
Tỷ lệ sử dụng biện pháp tránh thai trong thanh niên đã và chưa lập gia đình vẫn còn khá thấp. Sử dụng biện pháp tránh thai ở phụ nữ độ tuổi từ 15-19 trong khoảng 20-28% ở châu Phi cận Sahara, châu Mỹ Latin và vùng Caribbean, và các nước Liên Xô cũ ở châu Á.
Tại Châu Á, tỷ lệ mang thai ngoài ý muốn chiếm 48% tổng ca mang thai ở Đông Nam Á, 44% ở Tây Á và 33-38% ở Trung Á. Mỗi năm, ước tính có khoảng 2,7 triệu ca mang thai ngoài ý muốn ở phụ nữ vị thành niên sống ở Nam - Trung Á và Đông Nam Á. Có 93% số ca mang thai ngoài ý muốn ở Nam - Trung Á và Đông Nam Á là ở trẻ vị thành niên.
Trong năm 2008, ước tính có khoảng 10,8 triệu ca phá thai không an toàn ở châu Á, trong đó 6,8 triệu ca ở Nam - Trung Á, 3,1 triệu ca ở Đông Nam Á và 830.000 ca ở Tây Á.
Do quy mô dân số của châu Á, khu vực này chiếm 45,7% tổng ca phá thai không an toàn hàng năm trong phụ nữ độ tuổi 15-24 ở các nước đang phát triển.
WHO cho biết, 12% số ca tử vong mẹ trong khu vực châu Á là hậu quả của phá thai không an toàn. Trong khu vực, 2,3 triệu phụ nữ phải nhập viện mỗi năm do các biến chứng của phá thai không an toàn.
Hầu hết các ca phá thai được thực hiện ở Đông Á là an toàn. Hơn phân nửa tổng ca phá thai an toàn được thực hiện trên toàn châu Á năm 2003 là ở Trung Quốc, nơi phá thai là hợp pháp và phổ biến.
Nguồn: guttmacher.org
Luật phá thai: đa dạng
Một số nước nghiêm cấm hoàn toàn việc phá thai, một số nước cho phép phá thai chỉ khi để cứu tính mạng người mẹ, trong lúc những nước khác cho phép phá thai không hạn chế lý do. Tuy nhiên, ngay cả ở những nước mà phá thai là hợp pháp và phổ biến, nhiều phụ nữ vẫn phải chịu phá thai không an toàn do thiếu tiếp cận, thiếu bác sĩ, cơ sở y tế nghèo nàn, chuyên gia y tế được đào tạo không đầy đủ.
Trên toàn cầu, 60% phụ nữ độ tuổi sinh sản sống ở những nước mà việc phá thai là hợp pháp, 40% sống ở những nước hạn chế phá thai, trong đó hầu hết ở các nước đang phát triển.
Có 32 nước xem phá thai là bất hợp pháp dù với lý do gì, 36 nước cho phép phá thai khi tính mạng người mẹ bị đe dọa, 59 nước cho phép phá thai để cứu người mẹ, để bảo vệ sức khỏe thể chất và tâm thần của người mẹ, 14 nước cho phép phá thai vì tất cả lý do nói trên, ngoài lý do kinh tế xã hội, và cuối cùng, có 56 nước cho phép phá thai không hạn chế lý do.
Tuy nhiên, không phân biệt điều kiện pháp lý, phụ nữ trên toàn thế giới, bao gồm phụ nữ trẻ, đều có thể phải phá thai khi mang thai ngoài ý muốn. Tỷ lệ phá thai thường cao ở những nơi nhu cầu chưa được đáp ứng về kế hoạch hóa gia đình, về biện pháp ngừa thai. Luật cho phép phá thai giúp hạn chế tối thiểu, không có hoặc rất ít bằng chứng về phá thai không an toàn, trong khi ngược lại làm tăng tỷ lệ phá thai bất hợp pháp và không an toàn. Phá thai không an toàn đặt phụ nữ vào nguy cơ tử vong và bệnh tật. Chất lượng giáo dục giới tính, kế hoạch hóa gia đình và các dịch vụ sức khỏe sinh sản kết hợp luật cho phép phá thai cho phép giảm mang thai ngoài ý muốn, giảm phá thai không an toàn, và giảm tỷ lệ tử vong mẹ và tỷ lệ mắc bệnh trong giới trẻ.
TRÂN NGUYÊN (theo SGGP thứ bảy)
