Linh hoạt hình thức đầu tư
Nếu như trước đây, việc đầu tư ra nước ngoài của doanh nghiệp (DN) Việt còn manh mún, thì nay đã xuất hiện một nhóm DN có khả năng vận hành xuyên quốc gia, đủ sức tham gia chuỗi giá trị toàn cầu.
Tập đoàn Stavian là một ví dụ rõ nét. Với 30 chi nhánh tại hơn 100 quốc gia, doanh thu năm 2024 đạt hơn 3 tỷ USD, Tập đoàn Stavian đang hợp tác cùng hơn 200 tập đoàn hóa dầu quốc tế để triển khai mô hình “hoán đổi hàng hóa”, nhập nguyên liệu, xuất ngược thành phẩm. Mô hình này giúp thương mại hai chiều ổn định hơn, đồng thời thể hiện khả năng làm chủ chuỗi sản xuất tiêu thụ toàn cầu.
“Việc DN Việt chủ động đầu tư ra nước ngoài không chỉ nhằm tìm đầu ra, mà còn để tạo vị thế trong chuỗi cung ứng, thay vì chỉ đứng ở khâu gia công”, ông Nguyễn Minh Tú, Phó Chủ tịch Tập đoàn Stavian, chia sẻ. Tương tự, Công ty Ống đồng Toàn Phát hiện xuất khẩu sản phẩm sang hơn 50 quốc gia, doanh thu xuất khẩu 3.500 tỷ đồng mỗi năm.
Bà Bùi Hồng Anh, Giám đốc điều hành công ty, cho biết, muốn mở rộng thị phần nước ngoài thì đầu tư chiếm thị phần cũng là chiến lược mà DN cần tập trung. Tuy nhiên, DN sẽ linh hoạt hơn trong giải pháp khai phá thị trường, củng cố hỗ trợ pháp lý xuyên biên giới để giảm được rủi ro khi mở rộng thị phần quốc tế.
Nhiều ý kiến tại hội nghị đề xuất nghiên cứu thành lập cơ quan hỗ trợ xúc tiến thương mại và đầu tư nước ngoài theo mô hình Hàn Quốc - nơi Chính phủ cấp ngân sách khoảng 500 triệu USD/năm để vận hành 129 văn phòng tại 86 quốc gia. “Các tổ chức này không chỉ xúc tiến thương mại mà còn tư vấn tài chính, bảo lãnh rủi ro và hỗ trợ văn hóa, ngoại giao kinh tế cho DN”, đại diện Hiệp hội DN Hàn Quốc tại Việt Nam chia sẻ.
Trong khi đó, khối DN công nghệ và dịch vụ cũng tăng tốc vươn ra “biển lớn”: Tập đoàn FPT đã có mặt tại 30 quốc gia, cung cấp dịch vụ chuyển đổi số cho các tập đoàn lớn ở Mỹ, Nhật Bản, châu Âu; Tập đoàn Viettel hiện diện tại 10 nước với hơn 140 triệu khách hàng; VinFast triển khai nhà máy tại Mỹ, Indonesia, Ấn Độ; còn Vinamilk, TH True Milk đã đưa mô hình trang trại khép kín sang Nga, Lào, Campuchia... “Đó là những bước đi tự tin, cho thấy DN Việt đang xuất khẩu năng lực sản xuất và quản trị”, ông Phùng Quốc Mẫn, Chủ tịch Hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TPHCM (HAWA), nhận xét.
Theo Cục Thống kê quốc gia, giai đoạn 2019-2024, mỗi năm có khoảng 150 dự án đầu tư mới của DN Việt ở nước ngoài, tổng vốn đăng ký từ 600 triệu USD đến 1 tỷ USD. Riêng 9 tháng năm 2025, tổng vốn đầu tư của Việt Nam ra nước ngoài đạt 846,8 triệu USD, gấp 4,5 lần cùng kỳ năm trước, tập trung ở chế biến thực phẩm, logistics và dịch vụ số. Những con số đó cho thấy làn sóng “ra biển lớn” đã bắt đầu hình thành rõ nét.
Chính sách phải đủ mạnh
Dù xu hướng đã rõ, nhưng hành trình vươn ra thị trường quốc tế của DN Việt vẫn chưa có điểm tựa vững chắc. Nhiều DN cho rằng, họ không thiếu năng lực, mà thiếu hạ tầng thể chế: thông tin thị trường còn rời rạc, tín dụng đầu tư quốc tế hạn chế, thủ tục bảo lãnh rủi ro, chuyển vốn ra nước ngoài còn phức tạp, hướng dẫn pháp lý chưa rõ ràng...
Ông Nguyễn Minh Tú nhìn nhận, để chiến lược vươn ra thị trường quốc tế thực sự hiệu quả, Việt Nam cần xác định một số ngành hàng chủ lực và “chọn mặt gửi vàng” cho các DN đầu tàu có đủ năng lực quản trị quốc tế, kéo cả hệ sinh thái vệ tinh cùng phát triển. Cùng với đó, cần có hệ sinh thái đi cùng DN bao gồm từ ngân hàng, hiệp hội đến cơ quan xúc tiến. Chính phủ cần có tổ chức nghiên cứu thị trường quốc gia để cung cấp dữ liệu chuyên sâu, cùng Quỹ Hỗ trợ đầu tư ra nước ngoài giúp DN giảm rủi ro khi mở rộng đầu tư nước ngoài.
Ở khía cạnh hiệp hội, ông Trương Văn Cẩm, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Dệt may Việt Nam, cho rằng, nhiều DN đã có tiềm lực để mở nhà máy tại các thị trường mới, nhưng thiếu thông tin về thuế, lao động và văn hóa kinh doanh. Nếu có cơ chế chia sẻ dữ liệu và hỗ trợ thống nhất từ các Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài, DN sẽ giảm đáng kể rủi ro...
Ông Phạm Hải Phong, Phó Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam (VASI), cũng nhìn nhận, muốn “ra biển lớn”, DN trong nước trước hết phải có người “dẫn đường”. Lấy ví dụ trường hợp VinFast đầu tư nhà máy tại Indonesia là cơ hội cho các DN Việt cùng đi theo cung cấp linh kiện, thiết bị và giải pháp kỹ thuật, ông Phạm Hải Phong cho rằng, nếu Nhà nước chọn đúng 2-3 DN “đầu kéo”, thiết kế chính sách chuỗi phù hợp, thì cả hệ thống công nghiệp hỗ trợ sẽ có cơ hội bật lên.
- Bà MAI THU HIỀN, Phó Vụ trưởng Vụ Kế hoạch - Tài chính, Bộ Công thương:
Bộ Công thương đang hoàn thiện Chương trình “Vươn ra thị trường quốc tế” trong khuôn khổ Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân. Mục tiêu là xây dựng lực lượng DN Việt có năng lực hoạt động quốc tế, tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu, góp phần nâng tỷ trọng giá trị gia tăng xuất khẩu khu vực tư nhân lên 55%-60% tổng kim ngạch. Chương trình dự kiến triển khai theo 3 giai đoạn: 2026-2027 hoàn thiện thể chế và nâng cao nhận thức; 2028-2030 hỗ trợ DN tiên phong đầu tư, tham gia chuỗi giá trị, thí điểm mua bán và sáp nhập quốc tế; 2031-2035 mở rộng mạng lưới hỗ trợ và hoàn thiện môi trường kinh doanh quốc tế.
- Ông VŨ BÁ PHÚ, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại, Bộ Công thương:
Điểm mấu chốt không phải ở số lượng DN ra nước ngoài, mà ở việc có một hệ thống chính sách đủ mạnh để họ không đi một mình. Nếu các bộ ngành phối hợp đồng bộ trong cung cấp dữ liệu, tín dụng, logistics và đào tạo nhân lực, làn sóng đầu tư ra nước ngoài của khu vực tư nhân Việt Nam sẽ “chuyển từ rải rác sang có tổ chức”.
