Ở Anh là quốc gia thực hiện số lượng dự án PPP (Public Private Partnerships) nhiều nhất. Hơn 700 dự án đã được ký kết từ năm 1995 và đạt giá trị hơn 50 tỉ bảng Anh trong tổng số đầu tư tư nhân vào các dịch vụ công, hơn cả tổng số dự án PPP của các nước khác trên thế giới cộng lại. Vậy thực chất PPP là gì?
Thủ đô London
Anh, PPP hay còn được biết đến với tên gọi PFI (sáng kiến sử dụng tài chính tư nhân), là hình thức hợp tác chặt chẽ, bảo đảm kết hợp hiệu quả hoạt động công - tư. Theo đó, Nhà nước thiết lập các tiêu chuẩn về cung cấp dịch vụ, còn tư nhân được khuyến khích cung cấp các dịch vụ này bằng cơ chế thanh toán theo chất lượng dịch vụ.
Bằng cách này, Nhà nước có thể quản lý chặt chẽ chất lượng các dịch vụ do tư nhân cung cấp mà vẫn tránh được những đáng tiếc thường xảy ra khi tiến hành tư hữu hóa hay sang nhượng, vốn rất phổ biến ở các nước châu Âu khác.
Đặc biệt, PPP là hình thức hợp tác có thời hạn, thông thường khoảng 25 năm và các cơ sở hạ tầng do tư nhân xây dựng, quản lý sẽ được chuyển giao về cho Nhà nước khi chấm dứt hợp đồng.
Kể từ khi ra đời, PPP đã được triển khai để cung cấp tài chính cho các dự án của Chính quyền Trung ương như dự án về giao thông vận tải, quốc phòng, tư pháp và công sở. Tuy nhiên, phần lớn dự án là thuộc cấp thành phố gồm trường học, bệnh viện, đường sắt…
Lấy ví dụ về một dự án PPP cho trường học. Thay vì đầu tư mua cơ sở vật chất và vận hành trường học, Nhà nước sẽ hợp đồng để tư nhân cung cấp dịch vụ (xây trường lớp, bảo trì, vận hành trường) trong thời gian thỏa thuận và tư nhân sẽ thành lập công ty chuyên trách có chức năng thiết kế và chịu trách nhiệm thực hiện các công đoạn trên.
Tư nhân cũng sẽ chịu trách nhiệm về một số rủi ro và chi phí phát sinh không có trong hợp đồng. Còn Nhà nước sẽ thanh toán định kỳ trong suốt 25 năm hợp đồng, bắt đầu tính kể từ khi trường xây xong và đi vào hoạt động. Theo định kỳ, Nhà nước thanh toán cho tư nhân các chi phí vận hành, bảo trì trường, vốn xây trường cộng với một khoản lợi nhuận nhỏ.
Nhà nước sẽ xác định tiêu chuẩn và cấp độ dịch vụ mà tư nhân phải đáp ứng (ánh sáng, hệ thống sưởi, bàn ghế…). Mọi sự cố đều có quy định thời hạn khắc phục (thường là 24 tiếng); nếu quá hạn, Nhà nước sẽ trừ vào các khoản thanh toán. Ngoài ra, chất lượng dịch vụ cũng phải được giữ đúng trong suốt thời gian thực hiện hợp đồng.
Với PPP, có 3 bên đều được lợi: Nhà nước xác định được các dịch vụ và tiêu chuẩn mình yêu cầu, sử dụng được kinh nghiệm, cải tiến và kỹ năng quản lý của tư nhân; Tư nhân được nhận nguồn thu đều đặn trong 25 năm; Người dân được hưởng các cơ sở vật chất và dịch vụ tốt hơn. Hơn nữa, thông qua PPP, Nhà nước có thể sử dụng tư nhân nước ngoài mà không phải bán đi các tài sản quốc gia như trong trường hợp tư hữu hóa.
Hiện đã có hơn 80 nước đã quan tâm đến PPP, thực hiện các chương trình PPP của riêng họ hoặc sử dụng các nhà tư vấn của Anh để xây dựng PPP theo khuôn mẫu của Anh. Cơ quan Tài chính quốc tế London (IFSL, tổ chức phụ trách hỗ trợ chính phủ trong các chương trình PPP) cũng đang thảo luận với một số quốc gia ở Đông Nam Á và với Trung Quốc về việc phát triển PPP.
LÊ VÂN
