Từ đầu năm đến tháng 7-2025, Philippines đã nhập khoảng 2,44 triệu tấn gạo Việt Nam, chiếm hơn 44% lượng xuất khẩu của cả nước. Ông Lê Bá Anh, Phó Cục trưởng Cục Chất lượng - Chế biến và Phát triển thị trường, Bộ NN-MT, cho biết, Philippines vừa ban hành sắc lệnh tạm ngừng nhập khẩu gạo trong 60 ngày, kể từ ngày 1-9, với lý do bảo vệ nông dân trong nước khi giá thóc gạo nội địa giảm sâu.
Ngay lập tức thị trường lúa gạo Việt Nam biến động mạnh, khi giá gạo thơm FOB Việt Nam rơi xuống mức thấp nhất trong gần 3 năm qua (còn 439 USD/tấn). Các doanh nghiệp Việt Nam lo ngại hợp đồng đã ký sẽ bị đình trệ. Một số nhà xuất khẩu phải đàm phán lại điều khoản giao hàng và thanh toán, trong khi lượng gạo tồn kho tăng nhanh.
Đại diện Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) cho rằng, việc dừng nhập khẩu của Philippines có thể làm gián đoạn chuỗi tiêu thụ, gây áp lực kép lên nông dân và doanh nghiệp trong nước nếu không có biện pháp kịp thời. Do vậy, VFA đã có văn bản kiến nghị Chính phủ sớm triển khai gói tín dụng ưu đãi cho doanh nghiệp; cho phép cơ cấu lại những khoản nợ và hỗ trợ lưu kho để tránh tình trạng bán tháo. Đề nghị Bộ Công thương, Bộ NN-MT làm việc trực tiếp với phía Philippines để xác định rõ danh mục gạo bị tạm ngừng nhập khẩu theo Biên bản ghi nhớ (MOU) về thương mại gạo song phương ký ngày 30-1-2024, từ đó mở ra khả năng duy trì một phần xuất khẩu.
“Mặc dù sắc lệnh của Tổng thống Philippines là đình chỉ 60 ngày, nhưng cũng yêu cầu Bộ Nông nghiệp Philippines sau 30 ngày đánh giá lại tình hình, có thể rút ngắn lệnh đình chỉ này”, ông Lê Bá Anh lưu ý.
Ngay khi Philippines có sắc lệnh ngừng nhập khẩu, Bộ Công thương đã có công văn gửi các tỉnh, hiệp hội và doanh nghiệp thực hiện ngay một số giải pháp, trong đó có đề nghị các doanh nghiệp mua dự trữ để ổn định giá cả nguyên liệu gạo xuất khẩu trong thời gian tới.
Thứ trưởng Bộ NN-MT Phùng Đức Tiến cho biết, theo thống kê năm 2024 Việt Nam đã xuất khẩu sang Philippines 2,92 triệu tấn gạo. Nhưng khi làm việc với Tổng Công ty Lương thực miền Bắc (Vinafood1) và VFA, chúng ta xuất khẩu nhiều hơn (4,3 triệu tấn). Dự báo, Việt Nam vẫn có thể đạt mục tiêu xuất khẩu cả năm trên 8 triệu tấn gạo nhờ sự tăng trưởng ở các thị trường: Bangladesh, Trung Quốc và Nam Phi. Bộ NN-MT cũng đề nghị các doanh nghiệp tiếp tục đa dạng các thị trường để giảm rủi ro trong tương lai.
* Ngày 7-9, Sở Công thương tỉnh Vĩnh Long có công văn đề nghị các doanh nghiệp, thương nhân xuất khẩu gạo trên địa bàn thận trọng trong mọi tình huống; tránh tâm lý nóng vội, chủ quan hoặc thờ ơ trước những biến động chính sách thương mại quốc tế. Bên cạnh việc duy trì các thị trường truyền thống, các thương nhân chủ động tìm kiếm, khai thác các thị trường tiềm năng mới nhằm phân tán rủi ro và tăng khả năng thích ứng.
Sở cũng khuyến khích thương nhân thu mua, tạm trữ lúa nhằm hỗ trợ nông dân; thực hiện nghiêm túc các quy định của Chính phủ về kinh doanh xuất khẩu gạo. Nếu phát sinh khó khăn, vướng mắc, phản ánh về Phòng Quản lý Thương mại Sở Công thương để được hỗ trợ.
