Theo ông Lê Quốc Doanh, Chủ tịch Hội Làm vườn Việt Nam, khu vực Tây Bắc của nước ta là vùng có tiềm năng lớn về phát triển nông, lâm sản hàng hóa nhờ điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng và hệ sinh thái đa dạng.
Trong 10 năm qua, diện tích cà phê ở đây tăng 54%, sản lượng tăng 265%. Tuy nhiên, tỷ lệ sản phẩm đạt chứng nhận chất lượng còn thấp, khâu liên kết chuỗi và chế biến sau thu hoạch chưa đồng bộ, khiến khả năng cạnh tranh của nông sản vùng này còn hạn chế.
Thực tế, giá trị hàng hóa nông sản tham gia xuất khẩu năm 2024 của toàn vùng mới đạt khoảng 245 triệu USD. Một số sản phẩm xuất khẩu chủ lực như: cà phê trên 90 triệu USD, tinh bột mì hơn 36 triệu USD, nhãn và xoài khoảng 30 triệu USD, chè 22 triệu USD và tinh dầu quế hơn 22 triệu USD.
Phó Chủ tịch UBND tỉnh Sơn La Nguyễn Thành Công cho biết, trong gần một thập kỷ, địa phương đã chuyển đổi và trồng mới gần 62.000ha cây ăn quả. Hiện tỉnh này có hơn 120.000ha cây ăn quả và cây công nghiệp lâu năm, sản lượng tương ứng 510.000 tấn và 102.000 tấn. Tỉnh đã xây dựng 216 mã số vùng trồng xuất khẩu, 201 chuỗi cung ứng an toàn, hơn 5.500ha đạt VietGAP và gần 30.000 tấn cà phê được chứng nhận bền vững.
Dù vậy, Sơn La vẫn gặp khó khăn do địa hình dốc, sản xuất phân tán, chi phí cao và tỷ lệ chế biến sâu còn thấp. Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Sơn La, bà Cầm Thị Phong, cho biết tỉnh sẽ tập trung nâng cao tỷ lệ VietGAP, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ tưới tiết kiệm và chế biến sau thu hoạch, hướng đến mục tiêu trở thành trung tâm chế biến nông sản của vùng trung du và miền núi phía Bắc vào năm 2030.
Còn đối với tỉnh Điện Biên, ông Lò Hồng Phong, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh cho biết, diện tích cây ăn quả ước đạt hơn 4.000ha, chủ yếu là xoài, dứa, mít, bưởi và lê. Điện Biên cũng đang có gần 4.800ha cà phê, 5.000ha cao su và 12.300ha mắc ca. Tuy nhiên, địa phương này cũng đang đối mặt với nhiều thách thức như thiếu cơ sở chế biến, bảo quản và liên kết sản xuất còn lỏng lẻo.
Trong khi đó, tỉnh Lai Châu đang nổi lên như trung tâm trồng dược liệu của cả vùng. Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Bùi Huy Phương cho biết, toàn tỉnh Lai Châu có hơn 23.000ha dược liệu, sản lượng khai thác hàng năm khoảng 3.000 tấn. Sâm Lai Châu (còn gọi là tam thất đen hoặc tam thất đỏ) là dược liệu quý, mang giá trị kinh tế cao. Ông Phương đề nghị các nhà khoa học và doanh nghiệp cùng đầu tư phát triển sản phẩm này để nâng tầm thương hiệu dược liệu Việt Nam.
Phát biểu kết thúc diễn đàn, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam nhấn mạnh, xây dựng vùng nguyên liệu đạt chuẩn là yếu tố cốt lõi, quyết định khả năng tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu.
Ông Trần Thanh Nam đề nghị lãnh đạo các tỉnh Tây Bắc đặc biệt quan tâm đến công tác quy hoạch sau sáp nhập đơn vị hành chính. Cần rà soát, quy hoạch lại từng xã để xác định các vùng trồng chủ lực, quy mô sản xuất phù hợp, từ đó định hướng lại và tích hợp vào quy hoạch tổng thể phát triển nông nghiệp địa phương.
“Ai làm chủ được vùng nguyên liệu sẽ làm chủ được chuỗi giá trị nông sản”, Thứ trưởng Trần Thanh Nam phát biểu.
Bên cạnh tổ chức lại sản xuất và ứng dụng khoa học công nghệ, lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề xuất nâng cao năng lực chế biến sâu và bảo quản sau thu hoạch. Trong đó, các cơ quan quản lý và hợp tác xã cần tiếp tục phối hợp với các doanh nghiệp lớn để xây dựng hệ thống sơ chế, đóng gói, kho lạnh tại các hợp tác xã, tổ hợp tác và đại lý thu gom, bảo đảm chất lượng nông sản theo yêu cầu thị trường.
