Luật Bảo hiểm xã hội 2014 (Luật BHXH 2014) đã được Quốc hội khóa XIII thông qua và sẽ có hiệu lực thi hành từ ngày 1-1-2016. Luật BHXH 2014 có một số điểm mới hơn so với Luật BHXH 2006 về đối tượng tham gia BHXH, các chính sách BHXH.
Chế độ thai sản
Đối tượng tham gia BHXH theo quy định tại Luật BHXH 2014 được mở rộng hơn so với Luật BHXH 2006. Đó là: người lao động làm việc theo hợp đồng lao động mùa vụ hoặc theo một công việc nhất định có thời hạn từ đủ 1 tháng đến dưới 3 tháng được giao kết bằng văn bản; công dân nước ngoài vào làm việc tại Việt Nam có giấy phép lao động hoặc các giấy phép khác được cơ quan thẩm quyền của Việt Nam cấp; người hoạt động không chuyên trách ở xã, phường, thị trấn.
Đối tượng hưởng chế độ thai sản theo quy định tại Luật BHXH 2014 cũng được mở rộng hơn so với Luật BHXH 2006. Đó là: người lao động nhận nuôi con nuôi được hưởng chế độ thai sản khi con nuôi dưới 6 tháng tuổi; lao động nữ mang thai hộ và người mẹ nhờ mang thai hộ; lao động nam đang đóng BHXH có vợ sinh con. Do tính chất riêng biệt của từng đối tượng hưởng chế độ thai sản, Luật BHXH 2014 cũng có những quy định chế độ hưởng thai sản phù hợp.
Đối với lao động nam đang đóng BHXH được nghỉ việc hưởng chế độ thai sản khi vợ sinh con là 5 ngày làm việc, nếu sinh con phải phẫu thuật hoặc sinh con dưới 32 tuần tuổi thì được nghỉ 7 ngày làm việc, vợ sinh đôi thì được nghỉ 10 ngày làm việc, sinh ba trở lên cứ thêm mỗi con được nghỉ thêm 3 ngày làm việc. Thời gian được nghỉ chế độ thai sản chỉ được tính trong khoảng thời gian 30 ngày đầu kể từ ngày vợ sinh con.
Lao động nữ mang thai hộ cũng được hưởng chế độ thai sản như lao động nữ mang thai từ khi sinh con cho đến khi giao đứa trẻ cho người mẹ nhờ mang thai hộ. Người mẹ nhờ mang thai hộ cũng được hưởng chế độ thai sản từ thời điểm nhận con cho đến khi con đủ 6 tháng tuổi.
Đặc biệt, Luật BHXH 2014 còn quy định trường hợp chỉ có mẹ tham gia BHXH hoặc cả cha và mẹ đều tham gia BHXH nhưng người mẹ chết thì người cha hoặc người trực tiếp nuôi dưỡng được hưởng chế độ thai sản đối với thời gian còn lại của người mẹ. Nếu người mẹ chết nhưng không đủ điều kiện hưởng chế độ BHXH, hoặc trường hợp chỉ có người cha tham gia BHXH nhưng người mẹ chết sau khi sinh thì người cha vẫn được hưởng chế độ thai sản cho đến khi con đủ 6 tháng tuổi.
Chú trọng tính bảo lưu BHXH
Về điều kiện hưởng lương hưu, Luật BHXH 2014 bổ sung nhóm lao động nữ là người hoạt động chuyên trách, không chuyên trách ở xã, phường, thị trấn tham gia BHXH từ đủ 15 năm đóng BHXH và đủ 55 tuổi thì được hưởng lương hưu theo khoản 3 Điều 54 Luật BHXH. Bởi vì, hiện nay cán bộ nữ ở xã, phường, thị trấn khi đủ 55 tuổi đã có 15 năm đóng BHXH khó có điều kiện để tham gia BHXH tự nguyện cho đủ 20 năm đóng BHXH để hưởng lương hưu theo quy định của pháp luật BHXH hiện hành.
Quy định của Điều 60 Luật BHXH 2014 sẽ giúp người lao động có thêm nhiều quyền lợi hơn so với quy định hưởng BHXH một lần ở Luật BHXH 2006; cho phép người lao động chưa hết tuổi lao động mà chấm dứt hợp đồng lao động có thêm nhiều quyền lợi hơn: được giải quyết trợ cấp thất nghiệp, hỗ trợ học nghề, tư vấn giới thiệu việc làm... Luật BHXH 2014 khuyến khích người lao động bảo lưu, tích lũy thời gian đã đóng BHXH để có thể hưởng lương hưu theo quy định, thay vì nhận BHXH một lần. Khi người lao động trở lại làm việc thuộc diện đóng BHXH bắt buộc thì được tính cộng dồn thời gian đã tham gia để được hưởng lương hưu sau này.
Trường hợp người lao động không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc thì có thể tham gia BHXH tự nguyện để đủ điều kiện hưởng lương hưu. Trong luật cũng có quy định bổ sung phương thức đóng một lần cho nhiều năm còn thiếu để được hưởng lương hưu ngay khi hết tuổi lao động hoặc hạ mức sàn thu nhập tháng làm căn cứ đóng BHXH tự nguyện để phù hợp với khả năng tài chính của nhiều người lao động. Thời gian đóng BHXH trước đây vẫn được bảo lưu và cộng dồn với thời gian tham gia BHXH tự nguyện. Trường hợp trong thời gian bảo lưu thời gian đóng BHXH nếu người lao động từ trần thì thân nhân người lao động sẽ được hưởng chế độ tử tuất như đối với người đang đóng BHXH.
Tóm lại, Luật BHXH 2014 mở rộng hơn về việc bảo vệ quyền và lợi ích của người lao động, đồng thời phù hợp tình hình phát triển kinh tế Việt Nam. Vì vậy, người lao động cần nắm rõ những quy định mới này để thực hiện và bảo vệ quyền lợi của mình.
Luật sư NGUYỄN ĐỨC HOÀNG (Văn phòng luật sư PHANS)
