“Chiếc kéo vàng” trong phẫu thuật tim hở

Con đường dẫn cậu học trò “siêu toán” đến với nghề y bắt nguồn từ tâm niệm của người cha. Ngày qua ngày, ông lặng lẽ dẫn con trai đến gặp những người bạn của mình là thầy thuốc, để cậu xem từng ca khám bệnh, cho cậu vào phòng mổ để thấy hết nỗi vất vả nhưng vinh quang của nghề y. Cậu học trò nhỏ ấy là PGS - TS Bùi Đức Phú, Quyền Giám đốc Bệnh viện Trung ương (TƯ) Huế bây giờ, người đã trực tiếp phẫu thuật hàng trăm ca mổ tim kín và hở, đem lại cuộc sống mới cho hàng trăm con người đã lâm vào tình cảnh khó khăn và tuyệt vọng…

Ca mổ tim hở đầu tiên cho bệnh nhi nhẹ cân nhất

Bây giờ thì chú bé ấy đã có tên là Lê Trần Quang Bảo, một cái tên thật đẹp được cha mẹ đặt sau khi em tỉnh lại trên giường bệnh của phòng hậu phẫu, sau ca mổ tim.

Từ khi mới sinh ra, em đã mang trong mình bệnh suy tim bẩm sinh với một lỗ thông liên thất lớn. Hai ngày tuổi, Bảo nhập viện và bắt đầu chuỗi ngày gắn chặt sự sống của mình với các thiết bị máy móc trong bệnh viện. Bốn tháng, em chỉ nặng 4kg, tăng được 1kg so với khi sinh. Bảo phải thở bằng bình oxy và liên tục bị sốt cao, viêm phổi, tăng áp phổi. Càng ngày sức khoẻ của Bảo càng xấu, bạn bè, họ hàng khuyên cha mẹ em đem Bảo về nhà.

Đứng trước sự sống đang được tính từng ngày của Bảo, sau nhiều lần khám và hội chẩn, bác sĩ Phú cùng các y bác sĩ của khoa Ngoại Lồng ngực - Tim mạch, Bệnh viện TƯ Huế đã quyết định phẫu thuật tim cho em. Hơn 4 tháng tuổi, Bảo lên bàn mổ, em là bệnh nhi mổ tim nhẹ cân nhất từ trước đến nay. Một ca mổ tim hở với những diễn biến cực kỳ phức tạp đã diễn ra, đúng hơn là một cuộc chiến giành giật sự sống cho Bảo giữa các y bác sĩ và... tử thần.

10 ngày sau mổ, Bảo vẫn phải thở máy, phổi bị tràn dịch, rồi tràn khí màng phổi. 12 ngày sau mổ, tim Bảo đột ngột ngừng đập. Các y bác sĩ đã ở bên em những lúc nguy kịch nhất... Ngày Bảo tỉnh lại, cả nhà em đã oà khóc. Cha mẹ em nước mắt vòng quanh, chắp tay lạy sống các bác sĩ và xin phép được đặt tên cho con…

Luôn muốn vươn lên trong nghề nghiệp

Bác sĩ Bùi Đức Phú trò chuyện gần hai tiếng đồng hồ với chúng tôi, ông chỉ xoay quanh việc làm thế nào để nâng cao được tay nghề, tiếp cận được với những tiến bộ của nền y học thế giới, rồi đem những tiến bộ ấy về áp dụng trong điều kiện còn nhiều khó khăn, thiếu thốn của ngành y Việt Nam.

Ông bộc bạch: “Khi còn là sinh viên, tôi đã quyết tâm theo học ngoại khoa và chọn riêng về phẫu thuật tim. Hơn 20 năm gắn bó với nghề, tôi chưa và sẽ không bao giờ dừng lại. Bởi với tôi, đã là người thầy thuốc, được tiếp cận, học hỏi thêm một kỹ thuật mới cũng có nghĩa là thêm một cơ hội để người bệnh được sống.”

Nghe tôi hỏi vì sao lại chọn “con đường chông gai” thế, ông cười rồi trả lời: “Hồi ấy ở Việt Nam chỉ có Hà Nội và TP Chí Minh là phẫu thuật được tim, ở Huế không hề có. Phẫu thuật tim lại là một phẫu thuật cực khó và phức tạp, nếu đã mổ được tim thì các phẫu thuật khác sẽ trở nên đơn giản hơn rất nhiều. Chính vì những khó khăn ấy mà tuổi trẻ lại muốn lao vào. Tự mình đặt ra mục tiêu cho chính mình để cố gắng theo đuổi, học tập. Năm 1986, trong điều kiện khó khăn về trang thiết bị nhưng với sự giúp đỡ của Bệnh viện Việt - Đức (Hà Nội), lần đầu tiên tại miền Trung, ca mổ nong van hai lá đã được thực hiện thành công. Năm 1990, sau khi thực tập tại Pháp trở về, ông đã triển khai thường quy phẫu thuật cắt phổi trong điều trị ung thư phổi và các bệnh lý chấn thương.

Từ năm 1991, tranh thủ được sự hợp tác với Hội ADVASE (Pháp), chương trình về đào tạo lý thuyết và thực hành về phẫu thuật mạch máu đã được tổ chức thường xuyên mỗi năm 2 đợt, dành cho các phẫu thuật viên của các tỉnh miền Trung, giúp từng bước nâng cao trình độ của các phẫu thuật viên trong khu vực. Vào thời điểm này, các bệnh lý như: Phồng động mạch chủ, chấn thương mạch máu, viêm tắc động mạch, suy dãn tĩnh mạch… đã được điều trị thành công tại Bệnh viện TƯ Huế.

Năm 1996, bác sĩ Phú được làm việc tại một Trung tâm tim mạch ở Pháp với chức danh Trưởng khoa lâm sàng dành cho người nước ngoài. Tại đây, ông đã hoàn thành công trình nghiên cứu về tuần hoàn ngoài cơ thể, đồng thời tạo dựng được các mối quan hệ để gửi các bác sĩ thuộc nhiều chuyên khoa khác nhau của Bệnh viện TƯ Huế đi đào tạo, nhằm chuẩn bị cho kế hoạch mổ tim hở. Phòng mổ tim và hồi sức sau mổ tim được cải tạo lại trên cơ sở huy động tài trợ và tận dụng các máy móc trong toàn bệnh viện.

Tháng 4-1999, đoàn ADS Luxembourg (Pháp) đến thăm và làm việc tại Bệnh viện TƯ Huế với một số trang thiết bị bổ sung. Ngày 27-4-1999, lần đầu tiên tại khu vực miền Trung, ca mổ bắc cầu động mạch vành không sử dụng tuần hoàn ngoài cơ thể được thực hiện. Ngay ngày hôm sau, một ca mổ tim hở với tuần hoàn ngoài cơ thể được thực hiện cho một bệnh nhi 14 tuổi để vá lỗ thông liên nhĩ.

Trong ca mổ này, vì không có máy trao đổi nhiệt nên kíp mổ đã phải sử dụng… hai xô nước lạnh và nóng. Cả hai ca mổ đều thành công tốt đẹp. Bắt đầu từ thời điểm này, Bệnh viện TƯ Huế đã tiến hành mổ thường quy các loại bệnh tim bẩm sinh như thông liên thất, thông liên nhĩ, fallot 4, tĩnh mạch phổi trở về bất thường, hẹp động mạch phổi, động mạch chủ, nhĩ 3 buồng, bệnh lý một van và đa van tim, tắc hẹp mạch vành một - hai - ba cầu nối, u tim…

Bệnh viện cũng đã áp dụng nhiều kỹ thuật mới như liệt tim bằng máu, liệt tim ngược dòng, kỹ thuật pomp on- off, pha loãng và cô đặc máu, hệ thống hóa quy trình thiết lập và vận hành tuần hoàn ngoài cơ thể nhằm đảm bảo sự an toàn trong quá trình ngừng tim phổi để phẫu thuật… Bệnh viện cũng là nơi đầu tiên trong cả nước áp dụng mô hình mổ tim hở có sử dụng tuần hoàn ngoài cơ thể trong một bệnh viện đa khoa với chi phí phẫu thuật thấp.

Gần 8 năm qua, Bệnh viện TƯ Huế đã phẫu thuật hàng ngàn ca mổ tim kín và hở, trong đó có hơn 1.000 ca có sử dụng tuần hoàn ngoài cơ thể… Hiện tại, bác sĩ Bùi Đức Phú đang dẫn đầu ê kíp gồm các bác sĩ giỏi trong lĩnh vực phẫu thuật tim của Bệnh viện TƯ Huế đến chuyển giao công nghệ theo hướng “cầm tay chỉ việc” cho các bác sĩ chuyên khoa ngoại tại các bệnh viện lớn ở miền Trung như Bệnh viện Đà Nẵng, Bệnh viện Đa khoa Quảng Nam…, nhằm giảm tải số lượng bệnh nhân nhi ở các tỉnh miền Trung chờ mổ tim tại Bệnh viện TƯ Huế, đồng thời góp phần nâng cao tay nghề, kiến thức trong lĩnh vực mổ tim cho các bác sĩ tại các bệnh viện tuyến tỉnh, với hy vọng cứu sống ngày càng nhiều em nhỏ mắc phải căn bệnh hiểm nghèo này…

Ngoài cương vị Quyền Giám đốc bệnh viện, kiêm Trưởng khoa ngoại lồng ngực - Tim mạch, bác sĩ Bùi Đức Phú còn đảm đương trách nhiệm Trưởng Bộ môn Ngoại - Đại học Y khoa Huế. Dù ở vị trí thầy thuốc hay thầy giáo, ông luôn tận tâm với những công việc mình đang làm và với ông là phải sống và làm việc thế nào để có thể đứng thẳng trên bục giảng, truyền lại cho các thế hệ học trò của mình niềm tin yêu, gắn bó với nghề bằng cái tâm trong sáng. 

THANH BÌNH