Trình bày tờ trình về dự án Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) tại phiên họp toàn thể của Quốc hội sáng 7-5, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho biết, việc sửa đổi luật nhằm thể chế hóa các quan điểm chỉ đạo của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư về tổ chức chính quyền địa phương theo mô hình 2 cấp (cấp tỉnh và cấp xã). Dự thảo luật tập trung vào 4 nhóm vấn đề.
Theo đó, đối với các quy định liên quan đến việc phân định đơn vị hành chính (ĐVHC) và tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, dự thảo quy định cấp tỉnh gồm: tỉnh, thành phố; cấp xã gồm: xã, phường và đặc khu (ở hải đảo). ĐVHC kinh tế - đặc biệt giữ như quy định hiện hành, do Quốc hội quyết định thành lập. Chính quyền địa phương cấp tỉnh và cấp xã đều tổ chức HĐND và UBND để bảo đảm bộ máy chính quyền thống nhất, hoạt động thông suốt từ Trung ương đến cấp xã.
Các quy định về đẩy mạnh phân quyền, phân cấp, ủy quyền và nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương cấp tỉnh, cấp xã cũng được sửa đổi. Cụ thể, bên cạnh các nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương cấp tỉnh theo quy định hiện hành, dự thảo luật bổ sung một số quy định nhằm đẩy mạnh phân quyền từ Trung ương cho chính quyền địa phương cấp tỉnh, nhất là trong việc ban hành các cơ chế, chính sách, lĩnh vực quy hoạch, tài chính, ngân sách, đầu tư… của địa phương. Chính quyền địa phương cấp xã thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương cấp huyện và cấp xã hiện nay; được ban hành văn bản quy phạm pháp luật để quyết định các vấn đề thuộc thẩm quyền và phạm vi, nhiệm vụ quản lý.
Đặc biệt, chính quyền địa phương cấp tỉnh có trách nhiệm đẩy mạnh phân cấp, ủy quyền cho chính quyền địa phương ở đặc khu để trao quyền tự chủ trong việc quyết định các vấn đề nhằm bảo đảm độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ quốc gia trên các vùng biển, hải đảo.
Trong nhóm vấn đề về tổ chức chính quyền địa phương, chính quyền địa phương cấp tỉnh cơ bản giữ như quy định hiện hành, chỉ tăng số lượng đại biểu HĐND cấp tỉnh phù hợp với việc sáp nhập các ĐVHC cấp tỉnh.
Đối với chính quyền địa phương cấp xã, dự thảo quy định HĐND cấp xã có 2 ban là Ban Pháp chế và Ban Kinh tế - Xã hội. UBND cấp xã được tổ chức các cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác hoặc bố trí các chức danh công chức chuyên môn để tham mưu, giúp UBND cấp xã quản lý ngành, lĩnh vực trên địa bàn phù hợp với quy mô của ĐVHC cấp xã (mới) theo quy định của Chính phủ.
Về hiệu lực thi hành, luật dự kiến có hiệu lực thi hành kể từ ngày 1-7-2025. Tuy nhiên, luật có quy định riêng về chuyển tiếp tổ chức chính quyền địa phương tại phường ở TP Hà Nội, TPHCM, TP Đà Nẵng trong nhiệm kỳ 2021 - 2026 và sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ các luật, nghị quyết của Quốc hội có liên quan đến tổ chức chính quyền đô thị.
Qua thẩm tra, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp tán thành việc sửa đổi cơ bản, toàn diện Luật Tổ chức chính quyền địa phương hiện hành như Chính phủ trình, đồng thời cho rằng hồ sơ dự án luật bảo đảm đầy đủ, đúng quy định, đủ điều kiện trình Quốc hội xem xét, thông qua theo trình tự, thủ tục rút gọn tại kỳ họp thứ 9.
