Giáo sư Ngô Bảo Châu nhận giải Toán học Fields: Tự hào trí tuệ Việt

GS Ngô Bảo Châu và hộ chiếu công dân CHXHCN VN

Từ ngày 13 đến 16-10-2004, GS Ngô Bảo Châu và GS Gérard Laumon dự Hội nghị các dạng tự đẳng cấu và công thức vết tại Viện Fields ở Canada. Sau khi kết thúc hội nghị ở Viện Fields, anh Châu trở về vùng Plaiseau, xanh ngắt những đồi thông, mênh mông những cánh đồng đại mạch ở ngoại thành Paris, nơi anh sống cùng vợ - chị Nguyễn Bảo Thanh, người bạn gái cùng lớp từ thời còn học cấp II chuyên toán Trưng Vương - và 3 cô con gái nhỏ. Hộ chiếu sắp hết hạn. Anh phải đến ngay Đại sứ quán Việt Nam tại Paris để xin gia hạn, điều này không khó. Nhưng rồi, sau đó, liệu có còn đủ thời gian để xin thị thực nhập cảnh vào Mỹ không? Thời gian đó, do quá lo sợ khủng bố, việc xét cấp thị thực cho người dân các nước Á, Phi mang hộ chiếu phổ thông vào Mỹ thường kéo dài cả tháng. Anh Châu sang Pháp học từ năm 1990, không phải do tiền Nhà nước ta cấp, không bị ràng buộc bởi lời cam kết phải trở về nước phục vụ. Sống và làm việc tại Paris đã gần 15 năm, thế mà, do đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, anh vẫn giữ quốc tịch Việt Nam, cho dù điều ấy lắm khi gây phiền hà cho anh, chẳng hạn trong việc xin thị thực vào Mỹ. Anh định nhờ G. Laumon thay mặt cho cả hai người sang Cambridge nhận Giải thưởng Clay. Bởi vì, G. Laumon mang hộ chiếu Pháp, sang Mỹ đâu có cần thị thực! Đang gần như hết hy vọng, bỗng anh nhận được tin: Viện Toán học Clay đã nhờ Thượng nghị sĩ E. Kennedy can thiệp, gọi điện thẳng từ Boston sang Paris cho Đại sứ quán Mỹ. Thế là, chỉ mấy tiếng đồng hồ sau, anh nhận được thị thực nhập cảnh!...

Ngô Bảo Châu sinh năm 1972 tại Hà Nội, dưới mưa bom trải thảm của pháo đài bay B-52. Đã nhiều năm xa Hà Nội, nhưng anh luôn nhớ về hàng sấu, hàng me nơi thành phố cũ, bên mái trường xưa, Trường cấp II Trưng Vương nằm ở góc Hàng Bài - Lý Thường Kiệt, và Khối phổ thông chuyên toán Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội trên đường Nguyễn Trãi dạo ấy vẫn như còn nghe leng keng tiếng xe điện Bờ Hồ - Hà Đông đi, về.

Mặc dù gặp nhiều trở ngại trong giao lưu quốc tế, cho đến nay, người con của Thăng Long - Hà Nội ấy vẫn giữ quốc tịch CH XHCN Việt Nam và, mỗi năm, vẫn về nước vài ba tháng, làm việc tại Viện Toán học, với tư cách giáo sư kiêm chức, để giúp đỡ các bạn trẻ trong nước bằng cách đọc bài giảng chuyên đề hay hướng dẫn nghiên cứu sinh.

Gần đây, do Nhà nước ta cho phép một số công dân Việt Nam có thể giữ hai quốc tịch, nên anh mới có ý định nhận thêm quốc tịch Pháp để tiện cho việc đi lại, giao lưu quốc tế. Ta có thể coi anh là một “công dân thế giới” cũng như nghệ sĩ piano Đặng Thái Sơn.

Hàm Châu