Hiện trạng những căn biệt thự trong Khu di tích lầu Bảo Đại ở Nha Trang

Khu di tích biệt thự Cầu Đá (hay còn gọi là lầu Bảo Đại) nằm trên núi Cảnh Long (phường Nha Trang), gồm 5 căn biệt thự có các tên Xương Rồng, Hoa Sứ, Hoa Giấy, Phượng Vỹ và Cây Bàng, được người Pháp xây dựng từ năm 1923.

Kiến trúc độc đáo của di tích này là kết hợp hài hòa giữa phong cách kiến trúc phương Tây với nghệ thuật hoa viên phương Đông.

Trong đó, biệt thự Nghinh Phong (Xương Rồng) và Vọng Nguyệt (Hoa Sứ) được chọn làm nơi nghỉ mát của vua Bảo Đại và hoàng hậu Nam Phương giai đoạn năm 1940-1945.

Năm 1995, lầu Bảo Đại được UBND tỉnh Khánh Hòa đưa vào danh sách di tích kiến trúc nghệ thuật cấp tỉnh. Tuy nhiên, năm 2011, UBND tỉnh Khánh Hòa cho phép Tổng Công ty Khánh Việt (đơn vị quản lý lầu Bảo Đại) liên danh Tập đoàn Hà Đô thành lập Công ty CP Đầu tư Khánh Hà thực hiện dự án khu biệt thự cao cấp Bảo Đại.

Đến năm 2014, UBND tỉnh có quyết định thu hồi 13,5ha (8,8ha đất và 4,7ha mặt nước) để giao cho doanh nghiệp thực hiện dự án.

Trong quá trình thực hiện dự án, cơ quan chức năng xác định, chủ đầu tư có nhiều sai phạm, trong đó có việc xâm hại di tích nên dự án "đứng bánh" từ năm 2018.

Tháng 2-2023, Công ty CP Đầu tư Khánh Hà trả lại 5 căn biệt thự cổ nêu trên và được UBND tỉnh thu hồi, giao Trung tâm Bảo tồn di tích tỉnh quản lý.

Hơn 11 năm qua, từ lúc giao cho doanh nghiệp làm dự án và thu hồi đến nay, lầu Bảo Đại luôn trong tình trạng kín cổng cao tường, người dân và du khách không thể tiếp cận vì nằm trong khuôn viên dự án của doanh nghiệp.

Hội Kiến trúc sư tỉnh Khánh Hòa từng đánh giá: 2 biệt thự Nghinh Phong và Vọng Nguyệt thể hiện đúng tính chất của một biệt thự, còn lại 3 căn nhà tổ chức không gian sử dụng không phải biệt thự mà là nhà ở hai tầng thông thường đơn giản không có những đặc biệt gì đáng kể.

Gần 100 năm sử dụng qua nhiều đời, nhiều đối tượng sử dụng với nhiều mục đích khác nhau, 5 công trình này đã được tu bổ, cải tạo làm thay đổi khá nhiều...