Trong đó, đáng chú ý là tỷ lệ trường ngoài công lập đang có xu hướng giảm trong khoảng 4 năm trở lại đây. Cụ thể, tỷ lệ trường ngoài công lập tăng trong năm 2017 là 11,74%, đến năm 2018 giảm xuống còn 10,04%. Đến năm 2019, con số này chỉ còn 6,22%, năm 2020 còn 3,03% và năm 2021 “tuột dốc không phanh” với 1,77%.
Hai năm trở lại đây, số trường phổ thông (tiểu học, THCS và THPT) ngoài công lập không tăng, chỉ tăng thêm một số cơ sở giáo dục mầm non.
Tuy nhiên, do dịch Covid-19 kéo dài, hầu hết cơ sở giáo dục ngoài công lập gặp nhiều khó khăn trong hoạt động, nhất là cấp học mầm non. Chỉ tính riêng trong năm học 2020-2021, toàn TP có 151 cơ sở giáo dục mầm non (gồm 27 trường và 124 nhóm trẻ, lớp mẫu giáo độc lập, lớp mầm non độc lập) giải thể và ngưng hoạt động, dẫn đến giảm 411 phòng học.
TPHCM đang đối mặt với nguy cơ giảm tỷ lệ học sinh 2 buổi/ngày do áp lực về cơ sở vật chất trường, lớp TPHCM hiện đang gặp khó khăn về mặt pháp lý trong việc điều chỉnh quy hoạch đất dùng cho giáo dục nên công tác cấp phép thành lập và hoạt động của các cơ sở giáo dục ngoài công lập cũng đang gặp nhiều khó khăn.
Trong năm 2020, Thường trực UBND TPHCM đã nhiều lần họp bàn nhưng các sở, ban, ngành liên quan chưa tìm được hướng tháo gỡ.
Trong khi đó, trong hai năm 2020 và 2021, do ảnh hưởng của dịch bệnh, tiến độ xây dựng các công trình trường học trong hệ thống trường công lập đều bị chậm. Đặc biệt, trong công tác chuẩn bị cho năm học mới 2021-2022, hầu hết công trình xây dựng, sửa chữa đều đang chậm tiến độ, không kịp hoàn thành theo kế hoạch ban đầu. Dự kiến đến ngày 5-9-2021, toàn TP không có phòng học mới nào kịp đưa vào sử dụng mặc dù trước đó, để giải quyết bài toán thiếu chỗ học cho người dân, ngành giáo dục và đào tạo đã dự kiến đưa vào sử dụng 42 dự án với 591 phòng học mới với tổng mức đầu tư 1.630 tỷ đồng.
Trong đó, bậc học được dự kiến tăng thêm số phòng học nhiều nhất là bậc tiểu học với 168 phòng. Kế đến là bậc THCS với 99 phòng, bậc mầm non tăng thêm 53 phòng và các bậc học khác tăng 15 phòng.
Cụ thể, 6 địa phương dẫn đầu số lượng học sinh tăng nhiều nhất khiến nhu cầu phòng học từ đây đến cuối năm 2021 cần tăng cao là huyện Hóc Môn (cần tăng thêm 181 phòng), quận Gò Vấp (cần tăng thêm 42 phòng), quận 12 (cần tăng thêm 33 phòng), TP Thủ Đức và quận Bình Tân (cùng tăng thêm 30 phòng) và huyện Bình Chánh (cần tăng thêm 8 phòng).
Như vậy, do ảnh hưởng của dịch bệnh nên bài toán giải quyết chỗ học cho người dân càng trở thành áp lực cho các địa phương. Trong năm học 2021-2022, toàn TP dự kiến tăng thêm 30.939 học sinh gồm 27.991 học sinh hệ công lập và 2.948 hệ ngoài công lập.
Năm học 2020-2021, số học sinh không có hộ khẩu tại TPHCM là 373.624 học sinh, chiếm tỷ lệ 22,2% số học sinh toàn TP. Áp lực này đã làm gia tăng sĩ số học sinh/lớp vượt cao so với chuẩn (đặc biệt ở cấp tiểu học), tỷ lệ học sinh được học 2 buổi/ngày giảm, các điều kiện về sân chơi, bãi tập, thư viện đều co hẹp.
