Ở buôn Kô Sia, phường Tân Lập, thành phố Buôn Ma Thuột (Đắc Lắc) có nghệ nhân chuyên chỉnh chiêng - Y Lon Niê (ảnh).
Sống trong một không gian cồng chiêng từ thuở nhỏ, hồn chiêng Ê Đê đã trở thành máu thịt của ông. Chẳng ai dạy bảo ông chơi chiêng hay cao hơn nữa là chỉnh âm thanh cho chiêng. Ông chơi chiêng như một lẽ tự nhiên của một người con Ê Đê, và ông chỉnh âm thanh cho chiêng cũng bởi một lẽ giản đơn: chẳng ai chịu chỉnh âm thanh cho chiêng nhà mình vì sợ làm hỏng, và mình phải tự chỉnh lấy!
Rồi dần dần ông chỉnh chiêng cho buôn làng mình. Đến bây giờ ông đã có hơn 40 năm chơi chiêng và chỉnh chiêng... Những chiếc chiêng bị mất đi cái hồn của mình qua thời gian, mưa nắng, ông cần mẫn đi tìm lại tiếng chiêng nguyên sơ. Trong hành trình đầy đam mê của mình, người nghệ nhân già tập trung cao độ dùng một chiếc dùi gỗ nhỏ gõ vào mặt chiêng từ tim chiêng ra phía vành chiêng, và đôi tai của một tâm hồn mẫn cảm sẽ nhanh chóng nhận ra những vị trí mà tiếng chiêng nghe không còn được “xuôi”, bị lạc điệu.
Tại vị trí ấy, ông dừng lại, có thể là nắn lại vành chiêng hay cân bằng độ dày mỏng cho đến khi chiếc chiêng cất lên đúng tiếng chiêng nguyên sơ của mình. Tôi dễ dàng hình dung ra hình ảnh người nghệ sĩ dương cầm đang lên dây đàn khi chứng kiến ông chỉnh chiêng, nhưng sự thực thì chỉnh âm thanh cho chiêng phức tạp hơn rất nhiều.
Cuộc sống hiện đại với nền văn minh công nghiệp đang ùa vào tận những bản làng của Tây Nguyên. Không ít những giá trị văn hóa của các đồng bào dân tộc thiểu số đã biến mất và đang dần tàn lụi. Cách mà người Ê Đê tư duy về thế giới hiện tại đang dần thay đổi, tiếng chiêng không còn là dụng cụ âm nhạc duy nhất để con người biểu đạt cảm xúc, ước mơ của mình. Những người con của ông cũng không còn mặn mà lắm với công việc của cha mình. “Biết làm gì được! Cũng không thể trách chúng nó” – ông bảo. Cũng có đứa thích đấy nhưng năng khiếu không có, chơi chiêng mà cứ như chơi trống! Đứa có năng khiếu thì lại lười, mà lười thì chẳng làm gì được. Buồn nhưng còn những đội chiêng trẻ ở Krông Ana, buôn Alê A... Chúng là những tín hiệu để ông còn những hy vọng.
BÌNH ĐỊNH
