Hai năm trước, nữ đạo diễn Mỹ Kathryn Bigelow đã làm nên kỳ tích khi đoạt giải “Nữ đạo diễn xuất sắc” Oscar lần thứ 82 với phim The Hurt Locker. Tín hiệu khởi sắc này đánh dấu cột mốc quan trọng trong ngành công nghiệp phim ảnh quốc tế. Tuy nhiên, chặng đường nữ giới “soán ngôi” nam giới ở vị trí đạo diễn cũng như những vị trí quan trọng để cho ra lò một tác phẩm điện ảnh còn khá xa.
Thiếu sự đầu tư thích hợp
Theo thống kê của Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Điện ảnh Mỹ, phim do nữ đạo diễn thực hiện chỉ chiếm 5% trong số những bộ phim đáng chú ý năm 2011. Nếu lấy tiêu chuẩn lợi nhuận, thương mại cũng như đột phá về kỹ thuật làm phim thì các nữ đạo diễn chưa thể theo kịp những đồng nghiệp nam giới. Tuy nhiên, phim của nữ đạo diễn có thể gây tiếng vang tại các giải phim độc lập hoặc ở các hạng mục đặc thù, chẳng hạn như Giải Tinh thần độc lập (Independent Spirit Awards). Ví dụ, phim về đề tài đồng giới nữ The Kids Are Alright của đạo diễn Mỹ Lisa Cholodenko đã nhận giải “Phim xuất sắc” ở thể loại phim ca nhạc hài giải Quả cầu vàng lần thứ 68 năm 2011, nhận 5 đề cử cho Giải Tinh thần độc lập năm 2011. Đạo diễn Jennifer Westfeldt được biết rộng rãi với bộ phim tâm lý xã hội Friends With Kids cũng chọn câu chuyện về những mối quan hệ gia đình, xã hội làm đề tài cho tác phẩm của mình.
Nữ đạo diễn Ấn Độ Mira Nair.
Nữ đạo diễn kiêm nhà biên kịch người Canada Sarah Polley của bộ phim tâm lý Take This Waltz, phim được đón nhận tại LHP Venice lần thứ 68 chia sẻ: “Nếu bạn làm một bộ phim mà câu chuyện của phái nữ là chủ đề chính thì phần lớn cho rằng đó là bộ phim xem cho vui, giải trí. Trong khi đó, đề tài này do nam giới làm lại được đánh giá với góc nhìn khác. Nam đạo diễn cũng thường giành được nhiều cơ hội hơn để làm những bộ phim mang màu sắc chính trị, viễn tưởng, vốn được đánh giá cao”. Đạo diễn Sarah Polley cho biết: “Tôi biết có rất nhiều nữ đạo diễn muốn làm phim hành động, phim trinh thám, kinh dị… nhưng trở ngại ở chỗ, họ không huy động được đủ nguồn tài chính. Nhà tài trợ dường như chưa dám đặt niềm tin vào các đạo diễn nữ”.
Tìm hướng đi riêng
Trường hợp của nữ đạo diễn Kathryn Bigelow được giới phân tích cho là một trường hợp đặc biệt vì đạo diễn này được biết đến với những bộ phim về đề tài chiến tranh, chính trị. The Hurt Locker lấy cuộc chiến ở Iraq làm đề tài xuyên suốt đã gây được tiếng vang và thành công. Sắp tới, Kathryn Bigelow sẽ tiếp tục cho ra mắt bộ phim về trùm khủng bố Bin Laden.
Năm 2008, phim Mamma Mia ra rạp được đánh giá là một trong những bộ phim đáng để bỏ tiền mua vé. Phim không có nội dung quá đặc sắc nhưng nữ đạo diễn người Anh Phyllida Lloyd đã khéo léo sắp xếp 17 ca khúc của nhóm nhạc huyền thoại ABBA vào phim, tạo nên sự thăng hoa cảm xúc cho khán giả.
Một trường hợp điển hình về sự thành công nữa là đạo diễn đến từ Ấn Độ Mira Nair. Cô không chỉ là niềm tự hào của Bollywood mà còn là đại diện sáng giá của điện ảnh châu Á với bộ sưu tập những giải thưởng điện ảnh mà bất cứ người làm nghề nào cũng mong muốn. Bộ phim Salaam Bombay! (1988) kể câu chuyện của những đứa trẻ lang thang trên đường phố Mumbai đã mang về cơn mưa giải thưởng: giải Camera Vàng tại LHP Cannes, giải thưởng lớn tại LHP Montreál và đề cử Oscar, Quả cầu vàng cho “Phim nói tiếng nước ngoài hay nhất”. Năm 1991, phim tình cảm lãng mạn Mississippi Masala (được trình chiếu ở Mỹ và nhiều nước châu Âu) đạt doanh thu bán vé đến 85 triệu USD! Phim tạo cơ hội để nam tài tử da màu Denzel Washington chạm ngõ Hollywood. Năm 2001, Mira Nair nhận giải Sư tử vàng LHQ Venice 2001 với phim Monsoon Wedding.
Mỗi nữ đạo diễn đang tự tìm những hướng đi riêng cho mình để chinh phục thị trường phim quốc tế. Ở thể loại phim nào, các nữ đạo diễn cũng thể hiện tài năng và sự sáng tạo, nhạy cảm của mình.
NHƯ QUỲNH (Tổng hợp)
