Vừa qua, Sở VH-TT TPHCM phối hợp UBND phường Nguyễn Thái Bình ra mắt bảng hiệu di tích lịch sử cấp quốc gia Trụ sở Báo Dân Chúng, tại số 43, đường Lê Thị Hồng Gấm, phường Nguyễn Thái Bình,quận 1, TPHCM.
Theo dòng chảy lịch sử báo chí cách mạng Việt Nam, năm 1938, tòa soạn của Báo Dân Chúng ra đời tại số nhà 43 đường Hamelin (nay là đường Lê Thị Hồng Gấm, quận 1), sau đó, chuyển sang số nhà 51E đường Colonel Grimaud (nay là đường Phạm Ngũ Lão, quận 1). Ngày 16-11-1988, Di tích trụ sở Báo Dân Chúng đã được Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ VH-TT-DL) công nhận là Di tích Lịch sử cấp Quốc gia tại TPHCM.
Mang “tấm áo” của di tích xếp hạng trên cả nước, tuy nhiên thực tế di tích này chỉ còn lại đúng một tấm bảng thông tin. Địa chỉ số 43 Lê Thị Hồng Gấm đã thuộc quyền sở hữu của tư nhân từ năm 1991. Di tích lịch sử cấp quốc gia này, nay đã là một tòa nhà văn phòng 6 tầng, luôn sôi động với các hoạt động thường nhật. Chẳng mấy ai để ý tấm bảng nhỏ cũ kỹ bên hông nhà, gợi nhớ về nơi từng là trụ sở của một trong những tờ báo tiêu biểu, ghi dấu son trong lịch sử báo chí cách mạng Việt Nam. Và nay, điều duy nhất thay đổi là một tấm bảng mới hơn.
Do hoàn cảnh lịch sử, chiến tranh, chia cắt…, không ít địa điểm, di tích lịch sử - văn hóa đã không tránh khỏi bị “tổn thương”. Tuy nhiên, việc dấu tích của một di tích lịch sử cấp quốc gia chỉ còn là 2 tấm bảng, đã để lại nhiều xót xa cho cộng đồng. Tòa nhà cũ không còn nhưng nếu ở tấm bảng có thêm hình ảnh (ảnh chụp tư liệu hoặc tranh vẽ) về trụ sở Báo Dân Chúng ngày xưa, hay bìa một số báo tiêu biểu…, hẳn sẽ mang đến cho người xem những hoài niệm. Mã QR được cập nhật tại bảng hiệu mới cũng không “bù đắp” được sự thiếu hụt này. Khi quét mã, người muốn tìm hiểu chỉ xem được hồ sơ xếp hạng di tích chụp khá mờ và khó đọc, hoàn toàn không có thông tin bổ sung hay hình ảnh mô phỏng hoặc tái hiện để có thể tìm hiểu.
Giữ lấy di sản là một phần quan trọng của lịch sử và văn hóa nước nhà. Nhưng giữ làm sao để di sản thực sự sống với cộng đồng, xã hội mới là điều cần thiết. Một di tích cấp quốc gia, dẫu hoàn cảnh thực tế chỉ còn bảng hiệu, nhưng chúng ta vẫn có thể bổ sung các thông tin chi tiết, rõ ràng, từ thực tế đến thông qua không gian số, để thế hệ hôm nay và mai sau được hiểu đủ và đúng về những giá trị của quá khứ hào hùng.
