Ngày 6-8, tại Diễn đàn của Quốc hội về hoạt động giám sát được tổ chức tại Nhà Quốc hội, Kiểm toán trưởng Kiểm toán Nhà nước chuyên ngành II Lê Đình Thăng nhìn nhận, việc chuyển từ ngân sách “bí mật” sang công khai, minh bạch là bước chuyển mình rất lớn và kỷ cương ngân sách đã được thiết lập.
Tuy nhiên, nếu nhìn vào quyết toán ngân sách năm 2023 có thể thấy tỷ lệ vượt dự toán của nhiều khoản chi khá cao, liên tục vượt dự toán trong nhiều năm. “Điều này đặt ra vấn đề về hiệu lực của các nghị quyết của Quốc hội, của HĐND về dự toán. Cần xem xét lại cơ chế điều hành quản lý ngân sách”, ông Lê Đình Thăng nêu vấn đề.
Vì thế, việc giám sát của Quốc hội góp phần quan trọng để kiến tạo một ngân sách lành mạnh hơn, được tuân thủ hơn, kỷ cương minh bạch hơn. “Tại sao nhiều năm, không phải chỉ Quốc hội, HĐND mà cấp dưới tỷ lệ lại càng vượt, chúng ta năm nào cũng giám sát từ dự toán đến quyết toán nhưng vẫn không khắc phục được vấn đề này. Mấu chốt nằm ở đâu? Chúng ta không không nên quan niệm rằng việc dự toán vượt dự toán, trần ngân sách là điều đương nhiên”, ông Lê Đình Thăng thẳng thắn nhận xét.
Vấn đề thứ hai, theo chuyên gia này, là liệu các chính sách có tạo điều kiện để kiến tạo phát triển không? Ví dụ, chính sách thuế, liệu đã hướng đến kiến tạo phát triển chưa, hay mới tập trung vào thu thuế để đáp ứng nhu cầu?
Cung cấp thông tin cho biết vừa qua kết quả thu ngân sách từ đất đã vượt dự toán của năm 2025, ông Lê Đình Thăng đề nghị phân tích, nếu cứ dựa vào khoản thu từ đất thì tính bền vững của ngân sách ra sao, từ đó điều chỉnh chính sách cho phù hợp. Về thuế nhà đất, dân ở có 50m2, 30m2 chúng ta hàng năm vẫn thu thuế sử dụng đất. Nhưng một dự án hàng ngàn héc-ta, 20 năm không triển khai, nhà đầu tư trở thành một nhà đầu cơ, nhưng hàng ngàn héc-ta đất này không bị thu thuế. Đáng lẽ, dự án thực hiện trong 5 năm, sau 5 năm vẫn chưa làm thì phải chịu thuế.
Ông Lê Đình Thăng trăn trở: “Nếu dạo quanh Hà Nội hoặc TPHCM thì chúng ta sẽ thấy có những dự án cỏ mọc rất tốt, 20 năm nay hoặc thậm chí hơn. Vậy là đất do nhà nước đã giao rồi, nộp tiền đất cách đây 20 năm đã mấy ngàn tỷ, đến bây giờ lên tới hàng trăm ngàn tỷ, nhưng Nhà nước không có quyền lợi gì. Có chăng chỉ là khi xây dựng, giao dịch thì làm gia tăng giá giao dịch và người mua nhà phải nộp thêm thuế, góp phần làm gia tăng giá nhà, tạo ra một vòng luẩn quẩn”.
