Giới chuyên gia nhận định, việc áp dụng hệ thống mới có thể đánh dấu một bước ngoặt trong quá trình Nhật Bản tiếp nhận lao động nước ngoài. Hội đồng chuyên gia (gồm 15 thành viên, là các học giả và người đứng đầu chính quyền thành phố) dự kiến sẽ thống nhất nội dung bản thảo trong tháng 4 để kịp hoàn thiện vào mùa thu năm nay. Dựa trên những kết luận của hội đồng này, Chính phủ Nhật Bản sẽ xây dựng hệ thống mới.
Dự thảo tập trung bảo đảm và phát triển nguồn nhân lực, thay vì chỉ chú trọng phát triển nguồn nhân lực để đảm bảo lực lượng lao động như chương trình hiện tại; kêu gọi tạo điều kiện thuận lợi cho việc điều chuyển lao động trong cùng loại hình kinh doanh. Ở thời điểm hiện tại, các thực tập sinh nước ngoài không được phép thay đổi nơi làm việc.
Dự thảo cũng đề xuất việc loại bỏ chương trình thực tập sinh nước ngoài được triển khai từ năm 1993 - chủ yếu dành cho lĩnh vực nông nghiệp và sản xuất, cho phép các thực tập sinh nước ngoài được làm việc tại Nhật trong 5 năm. Ngoài ra, dự thảo tạo điều kiện cho người lao động được thay đổi công việc trong cùng một lĩnh vực.
Theo quy định hiện nay, những người trong chương trình thực tập sinh nước ngoài không thể chuyển sang nơi làm việc khác. Dự thảo mới cũng nhằm thúc đẩy việc xét duyệt thực tập sinh nước ngoài cho chương trình “lao động lành nghề” được đưa ra vào năm 2019, thông qua việc sắp xếp các danh mục công việc và cho phép họ định hình sự nghiệp lâu dài tại Nhật Bản.
Phát biểu với báo giới, Chủ tịch Cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản Akihiko Tanaka, người đứng đầu hội đồng xây dựng dự thảo, cho rằng, trong bối cảnh nhiều doanh nghiệp không có lựa chọn nào khác ngoài việc phụ thuộc vào lao động là thực tập sinh nước ngoài, điều quan trọng về sửa đổi là tạo ra hệ thống mới tập trung vào các ưu điểm của chương trình có sẵn, thay vì loại bỏ toàn bộ chương trình.
Chương trình thực tập sinh kỹ năng hiện nay của Nhật được thiết kế nhằm cho phép người nước ngoài, chủ yếu đến từ các nước đang phát triển, học các kỹ năng nghề nghiệp khi làm việc tại Nhật Bản. Tuy nhiên, những người chỉ trích cho rằng, chương trình này chỉ sử dụng để tìm lao động trong những lĩnh vực mà người Nhật có xu hướng tránh xa. Các vấn đề thường được báo cáo liên quan tiền lương và điều kiện làm việc.
Theo giới chuyên gia, nếu không khắc phục kịp thời những thiếu sót và trở ngại trong hệ thống thu hút lao động, từ đó tạo ra môi trường để người nước ngoài yên tâm làm việc và sinh sống, Nhật Bản có nguy cơ sẽ tụt hậu trong cuộc cạnh tranh nguồn nhân lực toàn cầu.
Chương trình thực tập sinh mới được kỳ vọng sẽ thắt chặt các yêu cầu đối với các tổ chức giám sát, chẳng hạn như tính độc lập với doanh nghiệp. Bản thân các tổ chức giám sát, vốn đóng vai trò trung gian giữa các thực tập sinh và bên sử dụng lao động, cũng cần cải cách. Đã có trường hợp, cơ quan giám sát phải đối mặt với phạt hành chính vì không kiểm tra đúng cách các doanh nghiệp sử dụng thực tập sinh.
Tính đến cuối năm 2022, tại Nhật Bản có khoảng 325.000 thực tập sinh kỹ năng là người nước ngoài. Theo Đài Truyền hình NHK, nếu được hoàn thiện, hệ thống mới sẽ giúp người nước ngoài ở lại và làm việc tại Nhật Bản trung và dài hạn một cách dễ dàng hơn.
