Ở thị thành, lễ nghĩa mùa xưa hay tục lệ quê nhà dần giản lược, nhường chỗ cho những lựa chọn nhanh chóng, tiện lợi để bắt kịp cái tất bật, hối hả ngoài kia. Nhưng bận mấy thì cũng có câu “nghĩa tử là nghĩa tận”, dù trong hoàn cảnh nào, dẫu hình thức có khác nhau, thì vẫn vẹn nguyên điều thiêng liêng cho một hành trình nhân sinh. Gia đình tôi ở ngoại ô TPHCM, đâu đó vẫn còn những đám ruộng, vườn bầu, bí... Mỗi khi một ai đó mất đi, thì đám cây cối trong nhà cũng treo vòng khăn tang trắng. Xóm nhà tôi có miếu thờ Bà, mấy cô dì trong xóm vẫn quen gọi “miễu Bà ngũ hành” (cách gọi miễu theo phương ngữ Nam bộ - PV). Đám tang đi ngang miễu, đội mai táng cũng dừng lại xá vài cái, dẫu người mất ngày thường có đến lễ miễu Bà hay không… Đó là tục lệ trong xóm, mà từ thuở ông bà, cha mẹ tôi đến giờ vẫn không thay đổi. Má hay dặn chúng tôi, đó là cách ông bà mình dạy con cháu biết cúi đầu, biết ơn tiền nhân, người mất cũng xá một lần sau cuối.
Đình hay miễu là một loại kiến trúc thuộc về tín ngưỡng dân gian, mà gần như làng xóm nào cũng có. Bởi nơi đây thờ các vị “Thành hoàng bổn cảnh” (hay còn gọi là Thần hoàng bổn cảnh), thờ Bà… là người có công khai làng, lập ấp, phù hộ xóm làng bình an. Những sinh hoạt tín ngưỡng dân gian này cứ truyền đi từ thế hệ này sang thế hệ khác, mà một nén nhang cúi đầu biết ơn, trở thành đạo lý tốt đẹp muôn đời của dân tộc.
Nhiều năm nay, khi hội nhập sâu rộng toàn cầu, ảnh hưởng đã nhìn thấy rõ, làm mai một nhiều nền văn hóa lâu đời trên thế giới. Người ta bắt đầu tìm về những giá trị khơi nguồn ban đầu, bởi giá trị tốt đẹp nào cũng từ đời sống người dân mà hình thành và vận động để tạo nên bản sắc của một làng quê, góp vào bản sắc của một quốc gia, dân tộc. Đám trẻ xóm tôi lớn lên cũng bắt kịp công nghệ, mạng xã hội, ngoại ngữ… để rồi mỗi đứa vẽ cho mình một giấc mơ lập nghiệp, hay trở thành công dân toàn cầu, khác xa hẳn xóm nhà nửa đô thị hóa, nửa còn miền quê. Nhưng hễ nghe tiếng trống bên đám cúng đình, tụi nhỏ loi choi cũng buông điện thoại, chạy ùa theo người lớn vì chút tò mò, rồi học cách nhìn người lớn biết cúi đầu thắp nhang, đi lễ.
Đám tang "cúi đầu" ngang miễu, hay tiếng trống bên đình mỗi dịp Kỳ yên, không chỉ là tục lệ dân gian, hay câu chuyện thuộc về tín ngưỡng, tâm linh, mà đó là một giá trị di sản thuộc về con người. Khi còn biết cúi đầu tưởng nhớ tiền nhân, thì dẫu cho cuộc sống xoay vần thăng trầm…, người ta đâu dễ mà hư, khi lòng biết ơn vẫn còn đó!
