Dù hạ tầng đô thị ở Hà Nội có sự phát triển rất mạnh mẽ, nhưng thực tế việc khai thác, phát triển không gian ngầm đô thị còn khá hạn chế. Trên địa bàn thủ đô mới chỉ có khu đô thị như Royal City, Time City và một số khu chung cao tầng phát triển, khai thác không gian ngầm làm trung tâm thương mại, bãi giữ xe. Cùng với đó, Hà Nội đang thi công tuyến metro Nhổn - Ga Hà Nội với đoạn đi ngầm dài khoảng 4km từ Kim Mã cho tới Ga Hà Nội. Đặc biệt, mới đây vào ngày 9-10, Hà Nội đã khởi công xây dựng tuyến Metro số 2, đoạn Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo có chiều dài 10,84km, trong đó chỉ có 1,94km đi trên cao, còn lại là đi ngầm, với 10 nhà ga nối đến hồ Hoàn Kiếm.
Theo ông Nguyễn Cao Minh, Trưởng Ban Quản lý dự án Metro Hà Nội, dự kiến tuyến Metro số 2, đoạn Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo sẽ hoàn thành vào năm 2030. Dự án khi vận hành không chỉ góp phần giảm ùn tắc giao thông, cải thiện môi trường, nâng cao chất lượng cuộc sống, mà còn mang ý nghĩa biểu tượng, kiến tạo diện mạo mới cho thủ đô văn minh, năng động và bền vững. Đánh giá của nhiều chuyên gia, phát triển không gian ngầm đô thị có vai trò rất lớn nhằm giảm thiểu áp lực hạ tầng, sự quá tải trong khu vực đô thị trung tâm.
Hà Nội là đô thị đầu tiên trong cả nước phê duyệt “Quy hoạch chung không gian xây dựng ngầm đô thị trung tâm thành phố Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050”. Dù vậy, Hà Nội chưa khai thác hết tiềm năng, lợi thế để phát triển không gian ngầm nhằm giảm bớt gánh nặng cho hạ tầng mặt đất do nhiều yếu tố, như: điều kiện dữ liệu phục vụ công tác quy hoạch còn thiếu; thể chế, chính sách, pháp luật về khai thác phát triển không gian ngầm chưa đồng bộ.
Để gỡ các nút thắt trên, Luật Thủ đô năm 2024 đã có những quy định về việc quản lý, khai thác và sử dụng không gian ngầm đô thị, đặc biệt là không gian ngầm tại khu vực đô thị trung tâm, khu vực nội đô lịch sử của Hà Nội phục vụ phát triển giao thông tĩnh, dịch vụ thương mại bổ trợ công cộng, bảo tồn không gian văn hóa và cảnh quan tại khu vực này. Trên cơ sở các quy định của Luật Thủ đô năm 2024, tại kỳ họp thứ 25 mới đây, HĐND TP Hà Nội đã thông qua Nghị quyết ban hành danh mục các công trình ngầm được khuyến khích đầu tư xây dựng ở Hà Nội.
Theo Nghị quyết này, Hà Nội sẽ ưu tiên thu hút đầu tư vào các công trình ngầm phục vụ phát triển đường sắt đô thị, như: tuyến đường sắt đô thị ngầm, nhà ga ngầm và các công trình ngầm khác liên quan (công trình công cộng ngầm, bãi đỗ xe ngầm, lối vào tầng hầm của các công trình thương mại, dịch vụ, khách sạn, nhà hàng…). Danh mục này bao gồm các dự án đầu tư xây dựng hệ thống đường sắt đô thị ngầm với 8 tuyến có tổng chiều dài hơn 320km, 191 nhà ga, trong đó có 81,2km đi ngầm và 68 ga ngầm.
Cùng với đó, các công trình giải quyết những vấn đề cấp bách của thủ đô, như: khuyến khích đầu tư hầm chui đường bộ, đường bộ ngầm, bãi đỗ xe ngầm; công trình hạ tầng kỹ thuật ngầm cung cấp năng lượng, phục vụ chiếu sáng công cộng... Danh mục này gồm 85 công trình, trong đó có 5 hầm chui đường bộ, 78 bãi đỗ xe ngầm và 2 công trình công cộng ngầm.
Theo Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Dương Đức Tuấn, việc ban hành danh mục ưu tiên phát triển công trình ngầm là bước tiến mới của Hà Nội trong khai thác, phát triển và sử dụng không gian ngầm, được thúc đẩy bằng các cơ chế, chính sách ưu đãi cụ thể, cũng như các quy định pháp luật đồng bộ. Hơn nữa, đây cũng là bước cụ thể hóa Luật Thủ đô năm 2024 và các chỉ đạo của Bộ Chính trị về phát triển Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn 2045.
