Chưa có mô hình quản lý phù hợp
Lập lại trật tự lòng lề đường, vỉa hè là chủ trương lớn của TPHCM trong nhiều năm qua, nhằm đạt các tiêu chí thành phố văn minh, hiện đại, nghĩa tình. Cùng với việc đầu tư nâng cấp hệ thống hạ tầng, làm mới vỉa hè, các địa phương tiến hành vạch sơn trên vỉa hè, dành phần đường cho người đi bộ. Đầu năm 2024, các quận 1, 3, 4, 8, 10... triển khai thực hiện Quyết định số 32/2023/QĐ-UBND ngày 26-7-2023 của UBND TPHCM về quản lý và sử dụng tạm thời một phần lòng đường, hè phố, cho phép tổ chức thu phí vỉa hè nhằm tạo nguồn ngân sách đầu tư cho việc quản lý, bảo trì, khai thác lòng đường, hè phố.
Theo nhận xét của người dân, từ khi tổ chức thu phí, vỉa hè đã thông thoáng hơn. Nổi bật là ở khu vực trung tâm thành phố, các tuyến đường Hai Bà Trưng, Lê Lợi, Chu Mạnh Trinh, Nguyễn Trãi… đã ngăn nắp, nề nếp hơn. Mới đây, chương trình thu phí vỉa hè tạm dừng để chọn cách làm mới cho phù hợp với Nghị định số 165/2024/NĐ-CP của Chính phủ về thi hành một số điều của Luật Đường bộ. Nhiều vỉa hè đã thông thoáng nhưng nay do thiếu mô hình quản lý, thiếu kiểm tra giám sát nên dẫn đến tình trạng nhếch nhác trở lại. Các tuyến đường Hai Bà Trưng, Nguyễn Trãi, Chu Mạnh Trinh… trước đây vốn là những tuyến đường mẫu về “đường thông, hè thoáng”, nay trở nên mất trật tự. Ở nhiều đoạn vỉa hè, người dân dựng xe máy, bày bán hàng hóa tràn lan, nhiều nơi không còn chỗ cho người đi bộ.
Ở các quận chưa tổ chức thực hiện thu phí vỉa hè theo Quyết định số 32/2023/QĐ-UBND, vỉa hè, lòng đường càng mất trật tự hơn. “Điểm nóng” về nạn lấn chiếm lòng đường, vỉa hè làm nơi buôn bán, dựng xe máy là những tuyến đường Xô Viết Nghệ Tĩnh, Nguyễn Gia Trí, Lê Văn Duyệt (Bình Thạnh); Phạm Văn Bạch, Tân Sơn (Tân Bình); Dương Quảng Hàm, Lê Văn Thọ, Phạm Văn Chiêu (Gò Vấp)… Ông Phan Xuân Hải (ngụ quận Gò Vấp) cho biết, tuyến đường Dương Quảng Hàm mới được đầu tư, mở rộng. Ngày mới khánh thành con đường, nhiều người hào hứng rủ nhau đi bộ tập thể dục. Nhưng bây giờ, cứ chiều về, người bán hàng từ trong các khu dân cư, nhà trọ kéo xe đẩy, bàn ghế ra bày kín vỉa hè. Hàng chục xe bán hàng nối nhau, kéo dài cả trăm mét, vỉa hè không còn chỗ cho người đi bộ chen chân vào.
Chỉ trật tự khi ra quân chấn chỉnh
Lập lại trật tự lòng đường, vỉa hè nhằm xây dựng thành phố văn minh, hiện đại là yêu cầu cấp thiết. Thế nhưng, trong khi chủ trương thu phí vỉa hè tạm ngưng, thì các biện pháp “truyền thống” như tuyên truyền, tịch thu phương tiện mua bán, xử phạt hành chính… lại chưa đủ sức răn đe.
Ông Đoàn Văn Đủ, Phó Chủ tịch UBND quận Tân Bình, thông tin, để xử lý “điểm nóng” lấn chiếm vỉa hè, lòng đường trên đường Phạm Văn Bạch, chính quyền đã tuyên truyền vận động, nhắc nhở từng hộ dân kinh doanh, buôn bán. Tổ trật tự đô thị phường phối hợp với các lực lượng thường xuyên ra quân giải tỏa các điểm kinh doanh trái phép, lấn chiếm lòng đường, vỉa hè trên địa bàn phường, tập trung ở tuyến đường Phạm Văn Bạch.
Quận đã tạm giữ 15 cây dù, 27 bảng hiệu, 7 tủ, 28 xe tự chế; đồng thời lập biên bản nhắc nhở 60 trường hợp kinh doanh dịch vụ ăn uống, cà phê không kinh doanh lấn chiếm lòng đường, vỉa hè và xử phạt vi phạm hành chính 20 trường hợp với số tiền 50 triệu đồng. Tuy nhiên, sau đó, tình trạng mua bán, lấn chiếm lòng đường, vỉa hè có dấu hiệu xuất hiện trở lại.
Thực tế cho thấy việc xử lý nạn lấn chiếm lòng đường, vỉa hè trên đường Nguyễn Gia Trí (phường 25, quận Bình Thạnh) như “đá ném ao bèo”, vì sau đợt ra quân lập lại trật tự, vỉa hè, lòng đường thông thoáng được một thời gian rồi đâu lại vào đó. Trong đợt ra quân từ ngày 24-2 đến ngày 7-3-2025, phường đã lập 43 biên bản vi phạm về lĩnh vực giao thông đường bộ, xử phạt với số tiền 80 triệu đồng, tạm thu giữ 39 xe đẩy tự chế, 54 bảng hiệu, 773 bàn ghế các loại cùng tang vật khác.
Sau đó, tình trạng lấn chiếm lòng đường, vỉa hè vẫn tái diễn. Phường tiếp tục ra quân đợt hai, từ ngày 8-3 đến ngày 19-3-2025, lập 13 biên bản vi phạm về lĩnh vực giao thông đường bộ, xử phạt với số tiền 16,9 triệu đồng, tạm thu giữ 14 cái bảng hiệu, 157 bàn ghế… Người dân sống trên đường Phạm Gia Trí bức xúc: “Lòng đường, vỉa hè chỉ thông thoáng khi học sinh, sinh viên nghỉ hè, chứ vào năm học thì nạn lấn chiếm lại diễn ra”.
Một cán bộ UBND quận Bình Thạnh cho hay, một số tuyến đường đã có chuyển biến, nhưng nếu thiếu kiểm tra là người dân lấn chiếm trở lại. Khó khăn trong việc lập lại trật tự lòng đường, vỉa hè hiện nay là khó xử phạt người buôn bán hàng rong bằng xe đẩy nếu họ là người nhập cư, có hoàn cảnh khó khăn. Họ chấp nhận bị tịch thu hàng hóa, phương tiện (thường có giá trị không lớn). Thậm chí có người chống đối khi bị lực lượng chức năng kiểm tra, tạm giữ tang vật, phương tiện vi phạm.
Công tác phối hợp kiểm tra, lập lại trật tự đô thị chưa cao, nhất là đối với các tuyến đường giáp ranh, liên quan đến nhiều phường, quận khác. Một số trường hợp bị xử lý vi phạm nhưng không chấp hành nộp phạt; người vi phạm không có thông tin về tài khoản ngân hàng, cơ quan quản lý tiền lương dẫn đến khó thu tiền phạt.
