Kết hợp cùng sơn mài truyền thống
Triển lãm Phái sinh - Tái sinh đang diễn ra tại không gian nghệ thuật Bay Art Space 600 (số 262/3, đường Trần Não, TP Thủ Đức, TPHCM), trưng bày 16 tác phẩm của họa sĩ Phan Tú Trân, thu hút người xem bởi hình ảnh nhân vật Doraemon quen thuộc được thể hiện độc đáo khi đối thoại với những vấn đề thời đại trong dòng suy tưởng mới. Họa sĩ Tú Trân chia sẻ: “Triển lãm cá nhân lần này đánh dấu bước chuyển mình quan trọng trong hành trình nghệ thuật của tôi, từ những biểu tượng văn hóa đại chúng gắn liền với ký ức tuổi thơ, đến những suy tưởng sâu sắc về thời cuộc và bản sắc”.
Ở phần “Phái sinh”, Tú Trân khéo léo kết hợp chất liệu truyền thống như sơn mài với hình tượng hoạt hình hiện đại, nổi bật là chuỗi tác phẩm gợi nhắc. Như bức Dora bên hoa huệ, một bản phái sinh giữa Doraemon và bức tranh nổi tiếng Thiếu nữ bên hoa huệ của họa sĩ Tô Ngọc Vân, vừa mềm mại, nữ tính, vừa Pop Art, tạo nên một góc nhìn Á Đông rất riêng. Và còn có sự hài hước, gần gũi như các bức: Dora - bên giàn trầu, Dora - nữ, Dora - Puzel, Phan Tú Trân đã “mở khóa” kết nối đa thế hệ và truyền tải thông điệp - hãy giữ sự hồn nhiên để vượt qua những thử thách trưởng thành.
Đến phần “Tái sinh”, Phan Tú Trân mở rộng đối thoại Đông - Tây bằng việc đưa vào tranh các biểu tượng mang tính lịch sử như đấu trường La Mã, Nữ thần Tự do, hay đèn lồng Trung Hoa, kết hợp với cảm hứng từ Van Gogh và Picasso. Đó là những trăn trở mang tính đối lập giữa sự “sợ hãi” từ những tàn tích chiến tranh trong quá khứ đến những cuộc chiến ngầm đương thời. Bức Light - một đàn cá nhỏ bơi về phía ánh sáng, khép lại triển lãm bằng âm hưởng Á Đông sâu lắng, một khát vọng hòa bình, một sự tái sinh lặng lẽ nhưng đầy hy vọng.
Sáng tạo từ sự đồng điệu tâm hồn
Tác phẩm phái sinh được ví như sáng tạo lồng vào sáng tạo, nó được tạo ra dựa trên một hoặc nhiều tác phẩm đã có trước đó, nhưng không phải là sự sao chép hay đạo nhái. Nhiều tài liệu nghệ thuật trên thế giới cũng đã đưa ra nhận định về phái sinh. Theo đó, dòng chảy sáng tạo đôi khi là sự trở lại của những xu hướng hay trào lưu đã qua, nhưng trong một diện mạo mới. Phái sinh trở thành một thực hành nghệ thuật nhằm mở rộng và phát triển những giá trị đã được hình thành.
Trước Phan Tú Trân, vào năm 2023 họa sĩ Trần Trung Lĩnh đã khiến người yêu mến hội họa xôn xao qua triển lãm Van Gogh ở Sài Gòn. Mang hình ảnh danh họa thế giới Van Gogh vào các hoạt động thường ngày trong nhịp sống đô thị, như dạo phố, thưởng thức bánh mì, cơm tấm vỉa hè... Theo họa sĩ Trần Trung Lĩnh, thứ ảnh hưởng rõ rệt nhất từ Van Gogh lên anh chính là việc dùng các hình ảnh trong tranh của Van Gogh như là những pop-icon (tạm dịch: biểu tượng đại chúng), cưỡng đoạt (impasto) nó để đưa vào một ngữ cảnh mới, câu chuyện khác. Các hình ảnh Starry night, Hoa hướng dương… được thể hiện dưới bút pháp impasto của Van Gogh trong tranh Trần Trung Lĩnh rất sống động.
Những tác phẩm như Spray for Peace với nền là hoa hướng dương và bầu trời đầy sao (starry night) của Van Gogh, hoặc bức Van Meo họa sĩ Trần Trung Lĩnh dùng sắc màu xanh và bút pháp impasto, thể hiện rõ giao cảm và phái sinh giữa anh và Van Gogh. Họa sĩ Trần Trung Lĩnh bày tỏ: “Trong muôn ngàn gương mặt khác nhau của con đường pop-art, tôi vẫn muốn sống lại quãng đường cũ bằng một cái nhìn khác, bình dị thôi, như chính con người của Van Gogh, để yêu thương nhiều hơn, như là cái cách mà cuộc đời ông đã cống hiến cho thế giới này, đẹp bình thường và giản đơn”.
Tác phẩm phái sinh không chỉ là chút khác biệt trong rất nhiều triển lãm hội họa đã và đang diễn ra. Ở góc nhìn của mỗi họa sĩ thực hành, nó như một tuyên ngôn nghệ thuật phái sinh Việt Nam trong bối cảnh tiếp biến văn hóa toàn cầu, góp phần khẳng định vị thế nghệ thuật Việt trong dòng chảy đương đại quốc tế.
