Theo Tổng Biên tập Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật Hoàng Hà, suốt nửa thế kỷ qua, văn học - nghệ thuật Việt Nam tiếp tục mạch nguồn truyền thống cách mạng, đồng thời không ngừng đổi mới, bám sát thực tiễn, phản ánh sâu sắc tâm tư, tình cảm và những chuyển động lớn của xã hội.
Từ sau 1975, đặc biệt từ thời kỳ Đổi mới (1986), nền văn học - nghệ thuật bước vào giai đoạn phát triển đa dạng với nhiều tìm tòi phong cách và cách tiếp cận mới mẻ. Văn học không chỉ phản ánh hiện thực, mà còn đi sâu vào thân phận cá nhân, những bi kịch hậu chiến... đồng thời thể hiện các giá trị nhân bản, khoan dung và yêu nước.
Tại hội thảo, nhà văn Bùi Việt Thắng chỉ ra ba khuynh hướng sáng tác nổi bật đã chi phối văn đàn đương đại.
Thứ nhất là khuynh hướng nhận thức lại thực tại, với các tác phẩm tiêu biểu như Nỗi buồn chiến tranh (Bảo Ninh), Mảnh đất lắm người nhiều ma (Nguyễn Khắc Trường), Bến không chồng (Dương Hướng)… mang đến góc nhìn mới mẻ về chiến tranh, lịch sử và con người trong dòng chảy xã hội.
Thứ hai là khuynh hướng tiếp cận tâm linh, nảy sinh từ đời sống tín ngưỡng phong phú của người Việt, tạo cảm hứng cho nhiều nhà văn trong các tác phẩm như Trăm năm thoáng chốc (Vũ Huy Anh), Không và Sắc (Bùi Anh Tần), Mưa đỏ (Chu Lai)…
Thứ ba là khuynh hướng hậu hiện đại, một trào lưu mới mẻ, mở rộng không gian sáng tạo nhờ sự phát triển của công nghệ và toàn cầu hóa, với lối viết phi tuyến, đa tầng, phá vỡ cấu trúc truyền thống.
PGS-TS Đỗ Lai Thúy cho rằng khuynh hướng hậu hiện đại là bước tiến tất yếu, buộc người viết phải tiếp biến với thế giới, không ngừng đổi mới tư duy nghệ thuật để theo kịp thời đại. Những cây bút trẻ am hiểu công nghệ, giàu khát vọng sáng tạo đang góp phần định hình diện mạo văn học tương lai.
Hội thảo đã nhận được 33 tham luận và nhiều ý kiến trực tiếp, tập trung phân tích các giai đoạn phát triển, thành tựu và cả những hạn chế của văn học - nghệ thuật Việt Nam trong 50 năm qua. Đồng thời, nhiều giải pháp cũng được đề xuất nhằm tiếp tục xây dựng và phát triển văn học - nghệ thuật trở thành thành tố quan trọng trong nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc...
Thông qua hội thảo, thông điệp về việc lan tỏa giá trị của văn học - nghệ thuật trong đời sống đương đại được khẳng định mạnh mẽ. Việc xây dựng một nền văn học, nghệ thuật tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc không chỉ là nhiệm vụ của giới văn nghệ sĩ, mà là trách nhiệm của toàn xã hội, nhằm góp phần thực hiện thành công Chiến lược phát triển văn hóa Việt Nam đến năm 2030, vì một nền văn hóa phát triển bền vững và hội nhập.
