Trong khi việc nạo vét kênh rạch tại TPHCM chưa đạt hiệu quả thì mỗi ngày hàng trăm tấn bùn được vét từ các kênh rạch, cống thoát nước tại TPHCM chưa tìm ra nơi tiếp nhận. Lượng bùn khổng lồ trên được đổ đi đâu, có hay chăng lại thực hiện theo kiểu “vét kênh, lấp rạch” (?).
Đem đi... đổ lén
Trong bóng đêm, chúng tôi bám theo tốp xe tải chở bùn rẽ vào đường Gò Ô Môi, quận 7. Quẹo vào con đường mới mở (khu phố 4), những chiếc xe này lần lượt dừng lại và… “dốc ben”. Hàng chục tấn bùn nhanh chóng được trút ngay xuống vệ đường. Tưởng chúng tôi là chủ đất nên khi hỏi tài xế ấp úng giải bày “bí quá nên tụi em đổ tạm đây, chờ đến lúc khô sẽ có xe đến hốt đi san lấp”.
Tài xế này cho biết vừa chở bùn từ công trình thi công hệ thống thoát nước trên đường Nguyễn Văn Quỳ. “Tụi em cũng đâu muốn lén lút như thế này nhưng biết đổ đâu bây giờ, chẳng lẽ lại tìm đến các kênh rạch như một số tài xế khác vẫn làm?” - tài xế này vừa phân trần vừa rồ ga vụt đi trong màn đêm.
Một người dân tại khu phố 4, phường Phú Thuận (quận 7), bức xúc: “Xe chở bùn chạy chủ yếu vào ban đêm, bùn cống rơi vãi khắp mặt đường gây ô nhiễm, nhất là hôm trời nắng mùi hôi thối bốc lên nồng nặc không sao chịu nổi!”.
Cách đó không xa, dọc theo đường Nguyễn Văn Linh, bùn được đổ ồ ạt xuống lề để phục vụ san lấp. Không những ở các tuyến đường vùng ven mà ngay ở trong nội thành, bùn cũng được tập kết từng đống cao ngất chờ khô nước để chở đi san lấp. Điển hình là hàng trăm tấn bùn được nạo vét lên từ dự án Đại lộ Đông – Tây đổ trước cổng Bệnh viện Bệnh Nhiệt Đới (đường Hàm Tử, quận 5), mùi tạp chất từ bùn nồng nặc bay vào cả khu khám chữa bệnh.
Chị Đăng Ninh, thân nhân người bệnh đang điều trị tại đây bực bội nói: “Đổ bùn gây ô nhiễm trong khu vực dân cư chẳng đặng đừng còn châm chước được, huống hồ gì đây là bệnh viện. Người lành chịu còn không nổi nói gì đến người bệnh”.
Chúng tôi cũng liên tục nhận được phản ánh tương tự của người dân khu vực quận 8, Gò Vấp, Nhà Bè, Bình Tân… về tình trạng bùn cống đổ bừa bãi gây ô nhiễm. Theo số liệu chúng tôi có được, chỉ tính riêng lượng bùn nạo vét các tuyến cống trên toàn thành phố trung bình mỗi tháng là 10.000 tấn, chưa kể đến lượng bùn rất lớn chưa thống kê được từ các dự án nạo vét từ các kênh rạch đã và đang triển khai. Đầu ra cho lượng bùn này hiện nay đều khoán cho tài xế.
Theo tìm hiểu của chúng tôi, hiện thành phố chưa có nơi nào chính thức tiếp nhận loại “rác đặc biệt” này. Có chăng cũng chỉ là chỗ đổ tạm thời tại Cần Giờ, nhưng địa điểm đổ lại quá xa hoặc nếu đổ tại các bãi rác thì phải trả tiền nên tài xế luôn tìm mọi cách đổ bùn ở mọi lúc, mọi nơi miễn sao… đổ hết bùn trên xe với chi phí thấp nhất.
Giải pháp: Chôn lấp hay tái tạo?
Hiện TPHCM chỉ mới chấp thuận cho lượng bùn nạo vét từ các dự án lớn như dự án Đại lộ Đông – Tây, dự án cải thiện môi trường nước được vận chuyển bằng sà lan đến huyện Cần Giờ phục vụ san lấp. Các bãi chôn lấp bùn được xây dựng đê bao xung quanh, đáy có lót nhựa chống thấm; nước rỉ từ bùn sẽ được xử lý trước khi thải ra môi trường. Tuy nhiên, lượng bùn nạo vét từ các dự án nạo vét sông, kênh, rạch khác thì đổ đi đâu?
Một cán bộ Sở Tài nguyên – Môi trường băn khoăn đặt câu hỏi: Liệu lượng bùn được nạo vét có được đưa đến đúng nơi tập kết hay không hay lại… đổ xuống sông? Lượng bùn nạo vét từ cống, kênh rạch đều có mức độ ô nhiễm cao nên cần được xử lý vào đổ đúng nơi quy định. Đối với bùn nạo vét sông rạch để giải quyết lưu thông thủy tương đối sạch, có thể dùng cho mục đích san lấp, xây dựng. Trường hợp bùn nạo vét cống, làm sạch kênh rạch phải lập dự án đổ bùn, thông qua chính quyền địa phương tiếp nhận bùn, cơ quan quản lý môi trường thẩm định.
Thế nhưng, theo một cán bộ Trung tâm Công nghệ và Quản lý Môi trường (Centema), chôn lấp bùn như trên chưa phải là giải pháp tốt nhất mà nên xử lý, tái tạo thành nguyên liệu cho sản xuất. Bùn đem chôn lấp, vừa tốn tiền lại vừa bỏ phí những thành phần hữu ích trong đó. Đó là chưa kể đến vấn đề ô nhiễm môi trường.
Bùn tại kênh rạch và cống rãnh có nồng độ chất vô cơ (cát, đá, sỏi vụn) và thành phần chất dinh dưỡng như nitơ, phốt pho rất cao, có thể sử dụng trong sản xuất vật liệu xây dựng và cải tạo đất. Còn bùn từ nhà máy xử lý nước thải KCN, nhà máy luyện kim, chứa nhiều kim loại nặng, chất vô cơ (đối với xử lý nước thải KCN) nên rất thích hợp cho sản xuất vật liệu xây dựng và thu hồi kim loại.
Cách thực hiện cũng đơn giản, để bùn trong bồn hình trụ rồi bơm nước vào, chất vô cơ nặng sẽ lắng xuống đáy bồn trong khi chất hữu cơ nhẹ hơn nổi lên trên và được hút ra ngoài. Chất vô cơ còn lại được dùng để sản xuất vật liệu xây dựng như gạch xây tường, gạch lát vỉa hè hoặc san nền. Theo tính toán trong phòng thí nghiệm, giá thành xử lý bùn cống rãnh, kênh rạch chỉ bằng phân nửa chi phí chôn lấp, nhưng cái lợi lớn nhất là làm sạch môi trường.
HỒ THU - VÂN ANH
Bài 1: Tiến độ chậm, thực hiện chắp vá
