Ngày 14-10-2015, Chính phủ ban hành Nghị quyết 36a về xây dựng chính phủ điện tử (CPĐT). Trong đó, nhiệm vụ xây dựng hệ thống thông tin điện tử thông suốt, kết nối liên thông văn bản điện tử, dữ liệu điện tử chính phủ đến cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã; 100% dịch vụ công được cung cấp trực tuyến; xây dựng cổng dịch vụ công quốc gia, là những nội dung trọng yếu. Đây được xem là quyết tâm để thực hiện bằng được CPĐT, nhằm cải cách thủ tục hành chính, đem lại những lợi ích thiết thực cho người dân và cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam. Thực tế trong thời gian qua, nhiều bộ, ngành, địa phương đã nỗ lực phát triển ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý và phục vụ dân sinh, tuy nhiên bên cạnh các kết quả tích cực thì vẫn còn nhiều hạn chế.
Theo Phó Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Lê Mạnh Hà, nếu chưa có liên thông, chưa có kết nối thì chưa thể có CPĐT. Vì vậy, vấn đề cấp thiết trong phát triển CPĐT đó là cần liên thông toàn bộ hệ thống văn bản điện tử từ cấp xã, tỉnh đến trung ương; phải phục vụ được người dân, doanh nghiệp, tích hợp lên 1 cổng quốc gia duy nhất để mọi người dân, doanh nghiệp có thể truy cập; cần phải có cơ chế, tài chính để xây dựng, thuê sản phẩm, dịch vụ CNTT… phục vụ phát triển CPĐT. Nếu không làm được điều đó, mỗi ngành, mỗi địa phương làm một cách, không liên thông với nhau về cơ sở dữ liệu, công nghệ, thì không thể xây dựng và phát triển CPĐT đúng nghĩa được.
Một vấn đề mà xã hội đang chứng kiến, đó là quản lý cơ sở dữ liệu về cá nhân, nhưng đến mỗi cơ quan lại bắt buộc khai báo chi tiết từ đầu. Ngành công an, có dữ liệu về công dân; ngành tư pháp cũng có dữ liệu cá nhân về mỗi con người; ngành thuế và ngân hàng cũng vậy, khi cá nhân đó sử dụng các dịch vụ liên quan... Thế nhưng cơ sở dữ liệu các bộ, ngành này lại không thể liên thông nhau, khiến việc đối soát, tham chiếu trong từng trường hợp gặp rất nhiều khó khăn và mất thời gian. Ví dụ, một người sử dụng chứng minh nhân dân để đăng ký dịch vụ viễn thông hoặc dịch vụ ngân hàng, nếu liên thông với dữ liệu Bộ Công an, ngay lập tức có thể xác định số chứng minh nhân dân đó có hợp lệ hay không? Thế nhưng hiện nay không thể làm điều đó, phải chờ hậu kiểm mới biết được. Với các dịch vụ hải quan, thuế, cấp đổi bằng lái xe,... cũng vậy. Đây chính là điểm khó khăn nhất trong khâu phát triển CPĐT ở Việt Nam hiện nay.
Nhiều địa phương cho rằng, trở ngại lớn khi triển khai các ứng dụng dịch vụ công là nguồn nhân lực CNTT còn yếu. Hiện hầu hết các sở, ngành, huyện thị đều có cán bộ chuyên trách CNTT nhưng còn chưa có kinh nghiệm và chỉ quản lý ở mức cơ bản. Một số cán bộ được luân chuyển công tác nên những người có chuyên môn về CNTT lại được luân chuyển đến vị trí không liên quan đến CNTT. Theo đánh giá chung của các cơ quan chức năng, hiện chỉ có khoảng 50% cán bộ công chức CNTT có thể đảm đương công việc do chất lượng đầu vào yếu. Ở tuyến huyện của nhiều địa phương, tuy có thành lập ban chỉ đạo CNTT phụ trách các hệ thống CNTT và một cửa nhưng cũng thiếu cán bộ chuyên trách chất lượng.
Trong cuộc Hội thảo quốc gia về CPĐT 2016 cuối tháng 3 vừa qua, ông Mark Day, Phó Chủ tịch, Tổng Giám đốc Khối khách hàng Chính phủ toàn cầu của Microsoft và ông Phạm Minh Tuấn, Tổng Giám đốc Công ty Hệ thống thông tin FPT cùng cho biết trong giai đoạn 2012 - 2014, số quốc gia ứng dụng di động và SMS để giao tiếp với công dân đã tăng gấp đôi. Năm 2014, số quốc gia dùng mạng xã hội như Facebook, Twitter… kết nối với công dân tăng gấp đôi. Đây là xu hướng và việc phát triển CPĐT ở Việt Nam cần phải tính tới, có lộ trình phù hợp.
Theo ông Phạm Minh Tuấn, ngân sách nhà nước dành cho phát triển CNTT còn khiêm tốn, ít hơn nhiều so với các ngành như: giao thông, y tế, giáo dục. Quy trình sử dụng vốn ngân sách kéo dài, chỉ riêng lập dự án CNTT đã mất 2 - 3 năm. Việc này dẫn đến tình trạng, đề án được phê duyệt thì công nghệ đó đã lạc hậu. Phương pháp triển khai CPĐT cũng còn nhiều vướng mắc, hoặc rơi vào tình trạng “trăm hoa đua nở”, khó khăn trong kết nối liên thông hoặc cầu toàn hóa dẫn đến việc triển khai kéo dài, mất quá nhiều thời gian... Nếu không được nhận thức một cách đầy đủ và sớm tháo gỡ vướng mắc thì việc phát triển CPĐT ở Việt Nam khó thành hiện thực!
TRẦN LƯU
