Ngân hàng chao đảo, thị trường chứng khoán ảm đạm… khiến nhiều người quay trở lại với vàng. Miền Tây California đang dấy lên một cơn sốt khai thác vàng mới. Loyd Jensen, 30 tuổi, sống giữa rừng, dưới chân một ngọn núi, nơi có hai dòng nước xiết gặp nhau. Anh ở trong chiếc nhà-xe di động cùng với vợ, Cindy, và hai con nhỏ. Họ ở đây đã 2 năm, xa tất cả, để trở thành người tìm vàng…
Từ bình minh tới hoàng hôn…
7/7 ngày, Loyd thức dậy từ lúc bình minh, nhảy lên chiếc xe tải nhỏ đi tới khu trại dựng bên dòng sông, lội ra chiếc bè bằng sắt neo giữa dòng nước. Trên bè có một máy bơm, hút tất cả những gì nằm dưới đáy sông: Bùn, cát, sỏi, đá cuội và cả những quặng vàng… rồi phun chúng ra qua các bộ phận sàng lọc và rửa sạch, vứt trả lại vào trong nước những thứ không cần thiết, chỉ giữ lại vàng.
Trên dòng sông Klamath (Bắc California) này hiện có hàng trăm chiếc bè khai thác vàng như vậy. Hàng ngàn người tới dựng trại trong thung lũng và chẳng ai biết tổng lượng vàng khai thác được ở đây là bao nhiêu…
Tìm vàng trên sông Klamath
Loyd làm việc tới tận lúc hoàng hôn, cứ hai tiếng lại có một lần nghỉ. Buổi tối, anh tiếp tục tỉ mẩn nhặt ra những vảy vàng từ đống nguyên liệu thu được, cho cả vào một cái ống thủy tinh, trước khi trở về “nhà”. Đó là một ngày khá may mắn, anh kiếm được 1,25 ounce vàng.
“Tính trung bình tôi thu nhập 100 USD mỗi giờ làm việc, dù vất vả nhưng tôi cảm thấy sung sướng” - Loyd nói. Trước 2006, anh làm việc trong ngành xây dựng ở bang Washington. Lương thấp, luôn bị đe dọa mất việc, anh vay mượn 20.000 USD mua sắm máy móc, dụng cụ và tới đây.
Trên thực tế, Loyd chỉ được hưởng một phần thành quả công việc của mình. Chủ nhân khu đất, nơi có mỏ vàng, được hưởng 10% lượng vàng khai thác được. Phần còn lại, Loyd gửi theo đường bưu điện tới một xí nghiệp tinh chế vàng. “Họ chỉ trả cho tôi bằng 75%-80% so với giá vàng chính thức, tôi còn phải đóng thuế và các khoản bảo hiểm xã hội 33% nữa”.
Ở California, với khoản phí khoảng 100 USD, bất cứ ai cũng có thể tới tòa án mua độc quyền khai thác khoáng sản trên một khu đất rộng 8ha, đánh dấu bằng những tấm biển để ngăn người lạ. Mặc dù đất vẫn thuộc quyền sở hữu của nhà nước nhưng tất cả khoáng sản tìm được trong lòng đất đều thuộc về người có quyền khai thác. Có điều, những khu đất như vậy nay chẳng còn bao nhiêu, các công ty đầu tư lớn đã nhanh tay “hốt” hầu như tất cả. Phải kiên nhẫn chờ đợi ai đó bán lại. Chính quyền bang có một trang web về các khu đất và tình hình chuyển nhượng. Thỉnh thoảng Loyd lại đi tới thị trấn gần nhất để tham khảo.
Từ tháng 10 tới tháng 5 là lúc không được nạo hút lòng sông, để bảo vệ những chú cá hồi. Chỉ có thể đào đất bằng xẻng và sàng đất bằng máy bán cơ khí, thu nhập khoảng 50 USD/ngày. Cindy quen dần với cuộc sống khắc khổ, không truyền hình, không đài, báo, chẳng điện thoại. Năm tới, cô muốn mua một cái nhà-xe mới tiện nghi hơn nhưng Loyd thì lại muốn đầu tư thêm vào dàn máy…
Những người của năm 49 mới
Gần đấy là một cặp vợ chồng khác, David Horrell, 45 tuổi và vợ, Jannette, sống trong một căn lều nhỏ. Họ từ vùng ngoại ô Los Angeles tới. David vốn là y tá bị bệnh đau lưng, Jannette theo nghề đồ họa nhưng thất nghiệp. Họ muốn thay đổi và hai vợ chồng mơ tới những quặng vàng đang chôn vùi trong núi rừng California.
Để có quyền nạo vét ở sông Klamath, họ phải trả 3.800 USD để trở thành thành viên của Hiệp hội Lost Dutchman Mining, chủ sở hữu vùng đất. “Tôi mua phải những thiết bị cũ rẻ tiền, hư hỏng suốt, phần lớn thời gian của tôi dành để sửa máy hơn là để tìm vàng” - David thừa nhận. Có khi hàng tuần ông chẳng có được một mảy may vàng.
Gia đình Horrell lo lắng khi mùa đông đang tới gần mà tiền bạc sắp cạn. Điều làm David lo ngại nhất là Jannette không chịu được cuộc sống cơ cực mặc dù vợ ông cho hay bà thích thú với cuộc sống tự do, gần gũi thiên nhiên ở đây.
Cuộc sống của ngay cả những người có kinh nghiệm nhất cũng không dễ dàng gì. Lee Kracher, 68 tuổi, trở thành thợ tìm vàng từ khi còn trẻ. Trong những năm 1970, ông có thu nhập khá, đủ để nuôi dạy 4 đứa con. Từ khi mắc bệnh ung thư, cuộc đời ông thay đổi, Lee yếu đi nhiều. Ông sống trong một cái nhà-xe với vợ, Anita, 58 tuổi, vốn là một y tá. Họ dự tính ngưng việc vào tháng 9 vì mùa đông sắp tới nhưng do thu nhập chưa đủ nên họ kéo dài sang cả tháng 10.
Những người có chút vốn để đầu tư thì thuận lợi hơn. Glen Oates, 58 tuổi, cựu giáo viên toán ở Texas, dùng tiền dành dụm được mua một caravan tiện nghi, một xe ô tô khỏe, một xe trượt tuyết, 2 dàn máy nạo vét… Glen là chủ nhân của chính khu đất ông đang khai thác mà trước đó ông đã mua lại với giá 200 USD của một người tìm vàng nghỉ hưu.
“Tôi tin rằng ở đây vẫn còn vàng. Không máy móc hiện đại, những người tìm vàng trước đây không thể đến được vùng này” - ông nói. Năm ngoái, nhờ các phương tiện mới, ông thu được hơn 30 ounce vàng, gần đủ để hoàn vốn đầu tư. Nhưng năm nay, ông mới chỉ kiếm được chừng 10 ounce. Ông tính kéo dài thời gian làm việc và sang năm ông sẽ mua chiếc máy nạo vét thứ ba, dù có phải vay nợ.
Giống như thời diễn ra “cơn sốt đào vàng” năm 1849, những người giàu lên duy là những người đầu cơ vàng và những người bán máy móc, dụng cụ cho những người đi tìm vàng. David McCrackan, 54 tuổi, “kiêm” cả 3 nghề này. Công ty của ông ta, The New Forty-Niners là doanh nghiệp duy nhất trong vùng làm ăn có lời.
Trong suốt 30 năm, Dave Mack thu mua vàng khắp miền Tây nước Mỹ. Ông ta đã nhiều lần phá sản nhưng đều hồi phục được. Giờ đây ông ta sở hữu (quyền khai thác) hơn 100km dọc theo con sông Klamath và các nhánh của nó, quản lý một hiệp hội hơn 2.000 thành viên, mỗi người đóng quỹ 3.500 USD để có quyền tìm vàng trong sông.
Những ngày cuối tuần, ông ta tổ chức các lớp học thu phí, truyền dạy kiến thức cơ bản cho những người mới vào nghề. Một số học viên, bị nhiễm “cơn sốt vàng”, mua đồ nghề của ông ta, gia nhập đội ngũ những người tìm vàng mới trong thung lũng - được gọi là “new 49ers”(“những người của năm 49 mới”)….
NGUYỄN VŨ (theo Le Monde)
