Chiều 16-6, ông Nguyễn Nguyên Phương, Phó Giám đốc Sở Công thương TPHCM cho biết, sở vừa có văn bản báo cáo Ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy TPHCM về tình hình thương nhân đang kinh doanh tại các chợ trên địa bàn.
Lượng khách sụt giảm 60%-90%
Theo báo cáo, các tiểu thương tại chợ truyền thống đang đối mặt với nhiều thách thức do sức ép từ thương mại điện tử và chi phí gia tăng. Dù lượng khách ổn định, thậm chí tăng vào dịp lễ tết, nhưng doanh thu nhiều ngành hàng sụt giảm nghiêm trọng.
TPHCM hiện có 231 chợ, gồm 3 chợ đầu mối và 228 chợ dân sinh. Tuy nhiên, các quy định mới về hóa đơn điện tử, thuế và bảo hiểm xã hội bắt buộc trong 6 tháng đầu năm 2025 đã tác động lớn đến hoạt động kinh doanh của tiểu thương.
Điển hình, trong khi các mặt hàng lương thực, thực phẩm tươi sống, đồ uống, hoa… vẫn giữ được lượng khách ổn định, thì nhiều ngành hàng khác lại rơi vào tình trạng ế ẩm, có hiện tượng thương nhân tạm ngưng kinh doanh. Ví dụ, ngành hàng vật liệu xây dựng, phụ kiện máy móc, đồ dùng gia đình ghi nhận lượng khách giảm từ 20%-40%; ngành hàng tạp hóa, quần áo, giày dép giảm từ 50%-70%; riêng ngành hàng vải hứng chịu cú sốc lớn khi giảm từ 60%-90% lượng khách so với trước năm 2019.
Lý giải cho sự sụt giảm này, Sở Công thương TPHCM chỉ ra một số nguyên nhân, như người tiêu dùng chuộng đồ may sẵn, cùng với sự cạnh tranh gay gắt từ thương mại điện tử (mẫu mã, giá cả, khuyến mãi, giao hàng linh hoạt..). Nhiều khách mua sỉ cũng chuyển sang đặt hàng qua điện thoại, khiến một số tiểu thương tạm ngừng kinh doanh tại chợ, chuyển về nhà để giảm chi phí, dùng điểm chợ làm kho hoặc giữ mối khách cũ.
Các điểm kinh doanh tự phát xung quanh chợ cũng làm tình hình thêm khó khăn. Áp lực từ quy định mới và chi phí tăng. Dù tiểu thương nhận thức được tầm quan trọng của quy định về thuế và bảo hiểm xã hội, việc triển khai cũng gặp nhiều trở ngại. Có khoảng 50% tiểu thương trên 50 tuổi, ít tiếp cận công nghệ, khó sử dụng hóa đơn điện tử và lo bị phạt nếu làm sai…
Bên cạnh đó, việc thiếu nhân sự có trình độ kế toán cũng là vấn đề lớn. Chi phí vận hành tăng cao do giá điện, nước, phí thu gom rác và chi phí mua thiết bị xuất hóa đơn điện tử…
Lúng túng xác định doanh thu
Ngoài những khó khăn trên, một số vướng mắc liên quan việc triển khai hóa đơn điện tử từ máy tính tiền cũng được nêu ra. Cụ thể, việc xác định doanh thu tại chợ gặp khó khăn (hầu hết đều là thuế khoán), dẫn đến việc xác định đối tượng áp dụng Nghị định số 70/2025/NĐ-CP ngày 20 tháng 3 năm 2025 chưa rõ ràng, gây lúng túng cho các thương nhân.
Xuất hiện tình trạng thương nhân kinh doanh tại chợ bị khai khống thuế (các nhà cung ứng sản phẩm xuất hóa đơn của người mua bán lẻ cho thương nhân) dẫn đến việc khó xác định doanh thu các năm trước khi thực hiện rà soát, khai báo với cơ quan thuế.
Thêm nữa, đến thời điểm này, cơ quan thuế địa phương vẫn chưa xác định được các thương nhân tại chợ đầu mối và chợ hạng 1 khi bán sỉ (bán buôn) có thuộc đối tượng sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền kết nối chuyển dữ liệu điện tử với cơ quan thuế hay không. Điều này khiến tổ chức quản lý chợ chưa thể triển khai thực hiện nội dung trên.
Trước những khó khăn này, Sở Công thương TPHCM đã và đang triển khai nhiều giải pháp, đồng thời đề xuất các kiến nghị lên cơ quan có thẩm quyền xem xét lộ trình triển khai các quy định mới về hóa đơn điện tử, thuế và bảo hiểm xã hội một cách linh hoạt, phân kỳ theo từng nhóm đối tượng để tiểu thương có thời gian thích ứng.
Đặc biệt, cần có cơ chế chính sách hỗ trợ tiền điện, nước, phí rác, chi phí mua sắm trang thiết bị và miễn phí chi phí xuất hóa đơn điện tử để đảm bảo an sinh xã hội và cân bằng lợi thế cạnh tranh với các điểm kinh doanh tự phát. Ngoài ra, cần kiên quyết giải tỏa dứt điểm và không để phát sinh mới các điểm kinh doanh tự phát, đặc biệt là xung quanh các chợ.
Cách nay 1 tuần, Sở Công thương TPHCM cũng có văn bản gửi Chi cục thuế khu vực II; UBND TP Thủ Đức, các quận - huyện; Chi cục Quản lý thị trường TPHCM về việc phối hợp thực hiện giải pháp hỗ trợ hộ kinh doanh, thương nhân tại các chợ trên địa bàn TPHCM triển khai hóa đơn điện tử từ máy tính tiền.
