Hay, nhưng chưa làm được
Góp ý cho dự án luật, TS – luật sư Võ Thanh Hùng, nguyên cán bộ Cục Thuế TPHCM (nay là Thuế TPHCM) cho rằng, dù dự án luật ghi là “thay thế”, nhưng nghiên cứu kỹ thì thực chất chỉ là sửa đổi trên nền cũ, chưa thực sự “thay cũ đổi mới” đúng tinh thần “thay thế”.
Ông đánh giá cao khi dự thảo luật giảm trừ cho y tế, giáo dục. Tuy nhiên, ngoài y tế, giáo dục thì con người còn có những nhu cầu thiết yếu khác, như ăn, mặc, ở, đi lại, kết nối – cũng rất cần được quan tâm. Ông đề xuất đưa vào luật thêm 5 yếu tố được giảm trừ. Khi được giảm trừ như vậy, người dân mới có động lực để khi đi ăn, mua hàng hóa sẽ lấy hóa đơn để được giảm trừ.
Liên quan đến mức giảm trừ dành cho tiền lương, tiền công, ông Hùng cho rằng, Việt Nam có 6 loại đô thị, mức giảm trừ cũng phải theo mức đánh giá xếp loại đô thị. Với mức sống ở TPHCM thì không thể cào bằng giống như ở các tỉnh vùng sâu vùng xa. Nuôi một người phụ thuộc ở TPHCM cũng sẽ tốn kém hơn rất nhiều so với ở tỉnh lẻ.
Trao đổi lại với chuyên gia, bà Lê Thị Thu Hương, Chủ tịch HTCAA cho rằng, đề xuất về khấu trừ chi phí thực tế của cá nhân là rất công bằng. Nhưng trong bối cảnh Việt Nam còn đang phát triển, thu nhập người dân chưa cao, việc thiết kế chính sách thuế cần hướng đến sự đơn giản, dễ tính và dễ thực thi.
Theo bà, ngay cả các nước phát triển như Anh cũng không áp dụng khấu trừ chi phí cá nhân khi tính thuế vì quá phức tạp và tốn kém chi phí hành thu. Dự thảo luật cũng đã nêu việc khấu trừ một số lĩnh vực, có thể từ đó từng bước hoàn thiện khi điều kiện kinh tế - xã hội cho phép.
Kiến nghị nâng mức giảm trừ người phụ thuộc
Ông Đỗ Quốc Tuấn, nguyên cán bộ Cục Thuế TPHCM (nay là Thuế TPHCM) cho rằng, Luật Thuế TNCN sửa đổi phải đặt trọng tâm vào tính áp dụng thực tế, dễ hiểu, rõ ràng, tránh diễn giải mơ hồ dẫn đến hiểu sai hoặc gây rủi ro cho người nộp thuế.
Một trong những điểm ông nhấn mạnh là khái niệm "thu nhập khác" cần được quy định chặt chẽ, không nên gom nhiều khoản không rõ ràng, tránh việc người dân không biết phải kê khai thế nào.
Ông Tuấn đề xuất bổ sung "tiền thưởng" vào danh mục thu nhập chịu thuế từ tiền lương, tiền công, thay vì bỏ ngỏ như hiện tại. Ngoài ra, cũng cần làm rõ các khoản thu nhập từ mô hình kinh tế mới, như bản quyền tên miền, chỉ dẫn địa lý, mô hình carbon… tránh việc "hiểu thế nào cũng được".
Đáng chú ý, chuyên gia đưa ra ví dụ cụ thể về một căn nhà 13 tỷ ở TPHCM chỉ bị áp mức thuế 2% do không xác định được giá mua, dù thực tế có thể xác minh được. Ông cảnh báo, quy định hiện hành đang mở ra kẽ hở thất thu lớn và kiến nghị phải sửa lại theo hướng nếu người nộp thuế không chứng minh được giá mua và chi phí, thì phải xác định theo định giá của cơ quan chức năng, tránh thất thu và đảm bảo công bằng.
Ông Tuấn cũng đề xuất nâng mức giảm trừ gia cảnh cho người phụ thuộc lên ít nhất 60% của người nộp thuế, vì “nuôi con tốn hơn nuôi mình”. Mức giảm trừ hiện nay chỉ khoảng 40% là chưa đủ.
Hội nghị cũng ghi nhận nhiều đề xuất. Theo TS Trần Trung Kiên (ĐH Kinh tế TPHCM), miễn hoặc giảm thuế TNCN cho nhà khoa học làm việc trong các nhiệm vụ trọng điểm quốc gia là chính sách cần thiết để giảm gánh nặng tài chính, tạo động lực cống hiến, giữ chân và thu hút nhân tài trong nước cũng như Việt kiều trở về.
Trong khi đó, PGS-TS Trần Văn Tùng (HUTECH) đề xuất nâng mức giảm trừ gia cảnh lên 18 triệu đồng/tháng cho bản thân và 7,5 triệu đồng/người phụ thuộc, phản ánh đúng chi phí sinh hoạt thực tế tại các đô thị lớn. Đồng thời, kiến nghị thiết lập cơ chế điều chỉnh tự động theo chỉ số CPI, giúp chính sách thuế linh hoạt và sát thực tiễn hơn.
Ông cũng đề xuất giảm số bậc thuế từ 7 xuống 5 và hạ mức thuế suất tối đa từ 35% xuống 30%, đồng thời nới rộng khoảng cách giữa các bậc thu nhập. Cùng với đó, mở rộng các khoản chi được trừ trước khi tính thuế như: học phí cho con, chi phí y tế, bảo hiểm, lãi vay mua nhà đầu tiên và đóng góp từ thiện. Đây là bước tiến lớn nhằm phản ánh đúng gánh nặng chi tiêu và khuyến khích trách nhiệm xã hội của người dân.
TS Âu Thị Nguyệt Liên (Trường đại học Nguyễn Tất Thành) đề nghị mở rộng đối tượng miễn thuế thu nhập cá nhân đối với tiền lương, tiền công không chỉ giới hạn trong các nhiệm vụ khoa học – công nghệ sử dụng ngân sách Nhà nước, mà còn bao gồm cả các nhiệm vụ được tài trợ từ Quỹ khoa học công nghệ của doanh nghiệp. Đây là một kiến nghị quan trọng nhằm khuyến khích khu vực tư nhân đầu tư vào nghiên cứu – đổi mới sáng tạo, đồng thời đảm bảo chính sách thuế công bằng giữa khu vực công và tư.
